Nie mów nigdy, że słoń nadepnął ci na ucho

Andrzej Chłopecki miał wyjątkową umiejętność: w rzeczach błahych znajdował ważną treść, sprawy trudne objaśniał pasjonująco.

Publikacja: 26.07.2015 21:06

Andrzej Chłopecki, muzyka wzwodzi Diagnozy i portrety. PWM Edition, 2015

Andrzej Chłopecki, muzyka wzwodzi Diagnozy i portrety. PWM Edition, 2015

Foto: Rzeczpospolita

To przypadek, ale lekturę felietonów i esejów Chłopeckiego przerwałem, by po latach znów obejrzeć „2001: Odyseję kosmiczną". I dostrzegłem zbieżność: tak jak filmowa wizja Kubricka sprzed pół wieku jest wciąż prawdziwa, tak dawne analizy Chłopeckiego odnoszą się do dzisiejszej rzeczywistości.

Tę cechę posiadają tylko ci, którzy potrafią wznieść się ponad codzienność. Zmarły trzy lata temu Andrzej Chłopecki do takich autorów należał. W środowisku muzycznym cieszył się nieprawdopodobnym autorytetem, ale do tej sztuki nie podchodził jak ortodoksyjny muzykolog. Pseudonaukowych wymądrzeń nie cierpiał. Muzykę traktował jako jedno ze zjawisk współczesności, przez nią próbował dać obraz tego, jak nasz świat się zmienia.

Obecny wybór jego tekstów z kilkudziesięciu lat (głównie prasowych) nie jest więc przeznaczony wyłącznie dla znawców muzyki. Po książkę powinni sięgnąć wszyscy, którzy lubią kontakty z ludźmi inteligentnymi i błyskotliwymi.

„Status twórcy w nieprawdopodobnie szybki sposób się demokratyzuje – pisał. – Jeszcze niedawno wybitnie elitarny, wymagający kilkunastu lat studiów, egalitaryzuje się pod naporem tworzącego i upowszechniającego swe artystyczne produkcje w internetowej sieci globalnego gminu amatorów". Dziś niemal każdy może zremiksować symfonie Haydna, zsamplować śpiew ptaków, by coś stworzyć.

Nie był fanem takiej twórczości, ale się nie oburzał. I apelował: „Wyłączcie niekiedy swego iPoda, by około godziny 5 (dla jednych jest to rano, dla innych wciąż wieczór) usłyszeć śpiew słowika naturalnego. Nie syntetycznego. Nie ściągniętego z internetu...".

Piętnował jednak to, co bezwartościowe i hucpiarskie. W okresie zachwytów nad muzyką i karierą Zbigniewa Preisnera miał odwagę głosić, że to „apologia kiczu", co dokumentował analizą jego partytur opartych na prostych zadaniach harmonicznych, „które w liceum muzycznym rozwiązuje się na międzylekcyjnej przerwie".

Z kolei o Pendereckim i Kilarze pisał, że „są więźniami własnej wielkości i dotychczasowych dokonań, które mogą już jedynie kontynuować". „Muzyka wzwodzi" nie powinna więc być lekturą jednorazową. Lepiej ją czytać powoli, by zastanowić się nad kolejnym tekstem. I warto zapamiętać myśl główną Chłopeckiego:

„Nigdy nie twierdź, że muzyki zrozumieć nie możesz, gdyż się na niej nie znasz. Muzyka jest do słuchania, znać się na niej to przede wszystkim – znać ją". Nie mów też, że słoń ci na ucho nadepnął, bo ludzi z wadą słuchu są zaledwie promile. „Zdejmij gips z uszu i zacznij ich używać, a będziesz z nich miał pociechę".

Kultura
Noc Muzeów 2025. W Krakowie już w piątek, w innych miastach tradycyjnie w sobotę
Kultura
„Nie pytaj o Polskę": wystawa o polskiej mentalności inspirowana polskimi szlagierami
Kultura
Złote Lwy i nagrody Biennale Architektury w Wenecji
Kultura
Muzeum Polin: Powojenne traumy i dylematy ocalałych z Zagłady
Kultura
Jeff Koons, Niki de Saint Phalle, Modigliani na TOP CHARITY Art w Wilanowie