- Konstytucja 3 Maja nie jest dobrze znana Litwinom – wyjaśnia dr Ramunë Đmigelskytë-Stukienë, kuratorka wystawy. - To pierwsza w naszym kraju ekspozycja z rozmachem odzwierciedlająca epokę wielkich nadziei. Mam nadzieję, że będzie nie tylko opowieścią o historii, ale i okazją do wyciągnięcia wniosków na przyszłość.
Ekspozycja prezentowana jest w prestiżowym miejscu opodal katedry - w Zamku Dolnym w Wilnie. To rekonstrukcja siedziby Wielkich Książąt Litewskich zbudowanej prawdopodobnie około 500 lat temu. Odbudowany zamek został symbolicznie otwarty w 2009 roku w cyklu obchodów tysiąclecia pierwszej historycznej wzmianki o Litwie.
Wernisaż wystawy odbył się 19 października w przededniu 230. rocznicy uchwalenia Aktu Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów (najważniejszego od czasów Unii Lubelskiej), regulującego relacje dwóch odrębnych bytów państwowych w jednej Rzeczypospolitej. Ten rodzaj suplementu do Konstytucji 3 Maja, dawał obywatelom Wielkiego Księstwa Litewskiego poczucie, że Litwa nie straci tożsamości państwowej i poszanowane zostaną jej tradycje.
Czytaj więcej
Na Zamku Królewskim w Warszawie trwają przygotowania do wystawy „Caravaggio i inni mistrzowie”, która zostanie otwarta 9 listopada.
Wystawa rozmieszczona na dwóch pałacowych kondygnacjach, składa się z siedmiu części powiązanych ze sobą chronologicznie i tematycznie. Rozpoczyna ją – „Władca i naród” przedstawiający początki panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. Przywołuje m.in. głównych przywódców stronnictw politycznych ówczesnej Rzeczypospolitej, dokumenty sejmu elekcyjnego i koronacyjnego. Eksponowany jest również miecz ceremonialny Stanisława Augusta.
Kolejne odsłony wystawy to: „W imię ojczyzny”, „Sejm Wielki”, „Łagodna rewolucja”, „Konstytucja i Litwa”, „Między zdradą a lojalnością”, „Walka o wolność”. W każdej części prezentowane są portrety najważniejszych postaci epoki, ale Stanisław August Poniatowski obecny jest w każdym fragmencie ekspozycji. Ciekawostką jest obecność trzech nietuzinkowych kobiet: księżnej Teofili z Jabłonowskich Sapieżyny, działaczki konfederacji barskiej, pamiętnikarki i bibliofilki; księżnej Zofii z Sieniawskich Czartoryskiej – matki Adama Kazimierza Czartoryskiego oraz Teofili z Radziwiłłów Brzostowskiej, żony wojewody inflanckiego, masonki, mistrzyni żeńskiej loży wolnomularskiej „Doskonała Wierność”.
- Dla mniej zainteresowanych historią, najważniejszymi obiektami wystaw będą zapewne portrety – uważa Vydas Dolinskas, dyrektor Muzeum Narodowego – Zamku Wielkich Książąt Litewskich. – Są wśród nich namalowane przez tak słynnych malarzy jak Marcello Bacciarelli czy Johann Baptiste Lampi, ale również i znacznie mniej znanych, niemal ludowych twórców. Warto przypomnieć, że w maju na Zamku Królewskim w Warszawie otwarta została wystawa „Polskie elity wobec upadku Rzeczypospolitej” dla uczczenia 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Było na niej więcej reprezentacyjnych konterfektów, ale z wileńską świetnie się dopełniają.
Czytaj więcej
Wspólne świętowanie, spotkania prezydentów, nawet rządów. Pojawiają się jednak rysy w kwestiach unijnych oraz mniejszości.
- Warszawska wystawa pokazywała różne ludzkie postawy w sytuacji śmiertelnego zagrożenia państwa i upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów – przypominał w Wilnie Wojciech Fałkowski, dyrektor Zamku Królewskiego. - Z jednej strony byli patrioci, którzy patrzyli na Konstytucję jako możliwość uratowania państwa, a z drugiej – zdrajcy uważający wszelkie zmiany polityczne i obyczajowe za zagrożenie dla państwa i narodu, działający w interesie obcych mocarstw. Obie wystawy pokazują starcie tych dwóch racji.
WALKA O KLIMAT. Nowa architektura energetyki
Wśród 200. prezentowanych eksponatów z Litwy (jest ich najwięcej), Polski, Ukrainy i Białorusi (z ponad 40. publicznych muzeów, bibliotek, archiwów, kościołów, klasztorów i prywatnych kolekcji) jednymi z najważniejszych są sprowadzone po raz pierwszy z Warszawy do Wilna oryginały Konstytucji 3 Maja, Aktu Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów oraz unikatowy egzemplarz przekładu tekstu Konstytucji 3 Maja na język litewski, wykonany na przełomie XVIII i XIX w. – te dwa dokumenty są sercem wystawy.
- Cieszy po raz pierwszy od 230 lat eksponowany w Wilnie oryginał, który wypożyczyło nam Archiwum Akt Dawnych w Warszawie – wyjaśnia dyr. Zamku w Wilnie. – Zaręczenie i Konstytucja były już eksponowane w tym roku na Zamku Warszawskim, więc musieliśmy ograniczyć oświetlenie, bo w nadmiarze potrafi mocno zaszkodzić tym wiekowym dokumentom.
Z kolei Biblioteka Uniwersytetu Wileńskiego udostępniła 24 interesujące druki i rękopisy w tym m.in. mapy i grafiki. Jako szczególnie cenne wskazane zostało kazanie x. Mikołaja Karpowicza wygłoszone w kościele Janów 20 maja 1794 roku „na żałobnym Obchodzie pamiątki tych Obywateli, którzy w dniu powstania narodu w Wilnie i w następnym gonieniu nieprzyjaciół, życie swe mężnie za Wolność i Ojczyznę położyli”, a także unikatowy rękopis Ogińskiego mający charakter prywatnych wspomnień spisywanych dla bliskich, a zawierający wiele cennych spostrzeżeń o epoce. Zobaczyć można również dzwon z kościoła w Turgielach z herbem Pawła Ksawerego Brzostowskiego będący symbolem realizacji idei oświeceniowych na Litwie.
Czytaj więcej
Trzydzieści lat po śmierci aktorki będącej polską ikoną seksu do rąk czytelników trafia jej biografia „Niemoralna. Kalina" Uli Ryciak. To kolejny przyczynek do budowy mitu.
Wileńskiej ekspozycji towarzyszy bogaty program wydarzeń naukowych, kulturalnych i edukacyjnych.
Współorganizatorami wystawy są Instytut Adama Mickiewicza i Zamek Królewski w Warszawie. Patronat nad nią objęli prezydenci Polski i Litwy.
Wystawę można oglądać do 16 stycznia przyszłego roku.
