Cegła z domu Kopernika

„Widziałem ja prawda, i całą fortyfikację ze wszystkich stron miasta, ze wszystkimi szczegółami, widziałem sławną machinę do przenoszenia piasku z jednego miejsca na drugie – 15-letni Fryderyk donosił latem 1825 r. w liście przyjacielowi Janowi Matuszyńskiemu – prócz tego kościoły gotyckiej budowy, od Krzyżaków fundowane, z których jeden w 1231 r. zbudowany. Widziałem wieżę pochyłą, ratusz sławny, tak zewnątrz, jako i wewnątrz, którego największą osobliwością jest to, iż ma tyle okien ile dni w roku, tyle sal ile miesięcy, tyle pokoi ile tygodni i że cała budowla onego jest jak najwspanialszą, w guście gotyckim. To wszystko jednak nie przechodzi pierników, oj pierników, z których jeden posłałem do Warszawy”.

Jeśli spojrzymy na mapę Polski z zaznaczonymi miejscami, w których gościł Chopin, wniosek nasuwa się jeden: był wytrwałym turystą, zważywszy na i wiek, i na ciągłe kłopoty ze zdrowiem. Pierwsze wakacje poza Warszawą spędził w 1823 r., ale pojechał jedynie do Żelazowej Woli i być może do podwarszawskich Pęcic. Za to rok później rozpoczął już dłuższe wędrówki i do 1830 r. zdołał odwiedzić nie tylko Toruń, ale także Wrocław, Gdańsk, Płock, Poznań, Kraków, Bielsko, Cieszyn, Kalisz, Puławy, Lublin czy Zamość. Wszystkie mniejsze miejscowości trudno zliczyć.

[srodtytul]„Kuryer Szafarski”[/srodtytul]

Wśród licznych podróży szczególne znaczenie miał dwukrotny wakacyjny pobyt w Szafarni oddalonej o 7 km od Golubia-Dobrzynia. Bywał tam w majątku Juliana Dziewanowskiego, ojca jego kolegi z warszawskiego liceum, Dominika, zwanego Domusiem. To z tamtych wakacji pochodzi „Kuryer Szafarski” – gazeta, w której nastoletni Fryderyk w żartobliwym tonie relacjonował, co zobaczył, przeżył i czego doświadczył podczas pobytu na ziemi dobrzyńskiej. A wszystko wydawało mu się interesujące: napotkani wieśniacy, bójki służących, swawole zwierząt domowych...

Ten beztroski wakacyjny czas w Szafarni i okolicach wywarł istotny wpływ na artystyczny rozwój Chopina. To tam po raz pierwszy dogłębnie wszedł w świat polskiego folkloru. Notował usłyszane pieśni, brał udział w obrzędach, a nawet włączał się do wiejskich zabaw, przygrywając muzykantom na basetli. W tym okresie skomponował pierwsze mazurki o cechach właściwych dla muzyki ludowej Mazowsza i Kujaw.

Podczas letnich miesięcy Chopin z Dziewanowskimi bywał zapraszany do okolicznych dworów, nazwy posiadłości przewijają się w listach do rodziny. Zapewne wiele tamtejszych rodzin chciało poznać młodziutkiego pianistę, o którego talencie zaczęło już być głośno. A że dobrze czuł się w towarzystwie, nie unikał takich spotkań. Z dworków i pałaców, w których bywał na ziemi dobrzyńskiej, zachował się eklektyczny pałac w Ugoszczu, wówczas należący do Borzewskich, i dworek w Obrowie (wtedy własność Romockich). Wiadomo, że grywał na organach w barokowym kościele karmelitów w Oborach, finansowo wspieranym przez kilka pokoleń Dziewanowskich z Szafarni. I że wybrał się do Golubia, by zobaczyć górujący nad miastem zamek warowny. Jeździł do Sokołowa, by odwiedzać tam swego bliskiego kolegę, starszego o pięć lat Jasia Białobłockiego, ciężko chorego już wówczas na gruźlicę.

Pamięć o pobytach Chopina w Szafarni przetrwała do dziś. Działa tam Ośrodek Chopinowski dysponujący salą koncertową i niewielkim muzeum. Organizowane są koncerty, konkursy recytatorskie i plastyczne, a przede wszystkim Międzynarodowe Konkursy Pianistyczne

im. Fryderyka Chopina dla dzieci i młodzieży. Warto jednak pamiętać, że nie ma już drewnianego dworu, w którym mieszkał młody Frycek. Budynek rozebrano w początkach XX wieku zgodnie z wolą ówczesnych właścicieli Szafarni. Zamiast niego postawiono murowany, eklektyczny pałacyk, prawdopodobnie w innym miejscu niż siedziba Dziewanowskich.

[srodtytul]Wyprawy do Prus[/srodtytul]

Z Szafarni urządzano także dalsze wyprawy, wymagające przekroczenia granicy z Prusami (po 1815 r. ziemia dobrzyńska znalazła się w należącym do Rosji Królestwie Polskim). „Jutro rano jedziemy do Turzna i nie mamy wrócić aż we środę” – donosił Fryderyk rodzicom w sierpniu 1825 r. Od początku XIX w. właścicielem tego majątku był Augustyn Bartłomiej Działowski. Prowadził dwór prawdziwie polski, z bogatą biblioteką i kolekcją dzieł sztuki oraz z dobrym instrumentem, na którym grał Chopin. W późniejszym okresie pałac w Turznie kilkakrotnie bywał przebudowywany.

Także latem 1825 r. Chopin wybrał się do Torunia. Miał kilka powodów, by go odwiedzić. W tym mieście urodził się uważany za jego ojca chrzestnego Fryderyk hrabia Skarbek. Podczas pobytu Chopin najprawdopodobniej zatrzymał się w okazałej XVIII-wiecznej kamienicy Jakuba Fengera, ojca Ludwiki Skarbkowej. Kamienica ta (przy ulicy Mostowej 14) zachowała się do dziś. Z Torunia wywodziła się ponadto rodzina autora „Słownika języka polskiego” Samuela Bogumiła Lindego, bardzo zaprzyjaźnionego z Chopinami, stałego bywalca czwartkowych spotkań w ich warszawskim domu.