Powstały pod koniec XIII wieku zamek szybko stał się siedzibą administracji zarządzającej królewskim przedsiębiorstwem solnym. W tym obiekcie zarząd kopalni pracował aż do 1945 roku. Po zniszczeniach wojennych odrestaurowany staraniem mieszczącego się w nim dziś muzeum obiekt został zgłoszony do wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.
Od średniowiecza
Ten obronny przed wiekami kompleks to przykład połączenia architektury średniowiecznej i nowożytnej. Przez wieki zamek zmieniał swój wygląd. Do wzniesionej w średniowieczu z piaskowca beskidzkiego wieży dodawano kolejne budynki, a całość otoczono kamiennym murem oraz fosą.
W czasach panowania króla Kazimierza Wielkiego, kiedy nastąpił rozwój górnictwa solnego, przystąpiono do rozbudowy zamku i jego umocnienia. Zasypano fosę, a cały obiekt włączono w obręb fortyfikacji miejskich. To wówczas na dziedzińcu zamkowym powstała kuchnia żupna, gdzie pracownicy kopalni i furmani przyjeżdżający po sól dostawali darmowe posiłki.
Zamek piękniał dzięki wielkim dochodom, jakie przynosiła sól królewskiemu skarbcowi. To te wpływy pozwoliły władcy finansować pensje profesorów Akademii Krakowskiej. Bo sól była najważniejszą kopaliną w państwie polskim i zgodnie z obowiązującym prawem stanowiła własność panującego.
Do kolejnej przebudowy doszło w XV stuleciu, po pożarach, które zniszczyły Wieliczkę w latach 1473 i 1475. W jego piwnicach powstało wtedy więzienie żupne – „Groch".
