Raport NIK: Wyraźne nieprawidłowości dotyczące ksiąg rachunkowych w kancelarii prezydenta Dudy

Zasada memoriału jest jedną z najważniejszych w rachunkowości. Według niej przychody i koszty uważa się za osiągnięte lub poniesione w momencie ich wystąpienia, a nie wtedy, gdy pieniądze wpływają na konto lub z niego wypływają. Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli wewnętrzne regulacje w Kancelarii Prezydenta nie gwarantują stosowania tej zasady. Tak wynika z kontroli, do wyników której dotarła „Rzeczpospolita”.

Rutynowa kontrola

Była to tzw. kontrola budżetowa, którą NIK co roku przeprowadza w ministerstwach i najważniejszych instytucjach. W Kancelarii Prezydenta kończyła się ona w ostatnich latach oceną pozytywną. Tak jest też tym razem. Po raz pierwszy stwierdzono jednak wyraźne nieprawidłowości dotyczące właśnie ksiąg rachunkowych.

Najważniejsze wiążą się z ryzykiem nierespektowania zasady memoriału. Jak ustaliła NIK, „w instrukcji obiegu i kontroli finansowej dokumentów finansowo-księgowych, nie uwzględniając zasady memoriału określonej w art. 6 ustawy o rachunkowości, wskazano, że dowody opisane i sprawdzone, z kompletem niezbędnych załączników, należy dostarczyć do sekretariatu Biura Finansowego nie później niż na trzy dni przed upływem terminu zapłaty”.

Izba więc przestrzega: „wewnętrzna organizacja obiegu dokumentów finansowych oraz liczba zadań realizowana przez komórki merytoryczne kancelarii nie może stanowić przesłanki do ujmowania operacji gospodarczych w okresie sprawozdawczym innym niż ten, którego zdarzenia dotyczą, w momencie gdy dokument potwierdzający daną operację jest już w posiadaniu kancelarii”.

Na tym nieprawidłowości się nie kończą. Zdaniem NIK „w regulacjach wewnętrznych dotyczących zasad rachunkowości niektóre zapisy i przyjęte rozwiązania zostały ustalone na zbyt wysokim poziomie ogólności, nieuwzględniającym specyfiki jednostki”. NIK stwierdziła też, że w dzienniku ksiąg rachunkowych zrobiono błędy w numeracji i nie zachowano chronologii ewidencji dowodów księgowych. Kontrolerzy wykazali też błędy we wskazaniach dat operacji gospodarczych. Stwierdzili, że data operacji dla 15 zapisów była późniejsza niż data, pod jaką została ona ujęta.

Z oceną NIK nie zgadza się Kancelaria Prezydenta. „Przede wszystkim należy mieć na uwadze, że rzekome nieprawidłowości nie dotyczyły ksiąg rachunkowych, ale szczegółowości i zakresu wewnętrznej legislacji” – wyjaśnia nam biuro prasowe Kancelarii. Jego zdaniem wnioski NIK „wskazują na hipotetycznie mogące zaistnieć sytuacje i ryzyka”, a nie realne nieprawidłowości. Dodaje, że wnioski wynikają z nieznajomości specyfiki działania kancelarii, jak również z przyjętej przez kontrolera „odmiennej wizji uregulowań wewnętrznych”.

Kancelaria podkreśla, że ewidencja odbywa się z poszanowaniem zasady memoriału, a podważane rozwiązania „funkcjonują od ponad 15 lat i nigdy nie były kwestionowane przez żaden zespół kontrolerów”. Odnosząc się zaś do pomyłek w datach, Kancelaria podkreśla, że dotyczą one zaledwie kilkunastu pozycji na 47,5 tys. w 2021 r.

Wygładzone wnioski

Kancelaria w odpowiedzi dla „Rzeczpospolitej” cytuje też fragment raportu NIK, zgodnie z którym nieprawidłowości „nie wpływały na rzetelność ksiąg rachunkowych i nie miały wpływu na ocenę ogólną wykonania budżetu państwa”. Prawda jest jednak nieco bardziej skomplikowana. Kluczowy fragment raportu miał brzmieć dużo ostrzej i nie miało być w nim słów o „niewpływaniu na rzetelność ksiąg rachunkowych”. Złagodzono go wskutek zastrzeżeń Kancelarii Prezydenta, których uwzględnienie przegłosowało kolegium NIK.

W kolegium kluczową rolę odgrywają wiceprezesi NIK, w tym były poseł PiS Tadeusz Dziuba, skonfliktowani z szefem NIK Marianem Banasiem. Z kolei Banaś jest na wojnie z obozem władzy.