Co dalej z koalicją – porozumienie czy rozpad?

Spór o reformę emerytalną to najpoważniejszy jak do tej pory kryzys w koalicji PO – PSL.

O tym, że partnerzy nie mogą się porozumieć, było wiadomo już od dawna, ale dopiero teraz przestali utrzymywać, iż kompromis to tylko kwestia czasu. I stawiają sprawę ostro. PO zwołuje zarząd i zapowiada, że będzie szukać innej większości dla poparcia wydłużenia wieku emerytalnego. PSL powtarza zaś, że nie zamierza wycofać się ze swych postulatów, a kompromis polega na tym, że ustępują obie strony, a nie jedna dyktuje drugiej, co ma robić.

– W tej kadencji PO jest zdecydowana, by nie iść na „zgniłe kompromisy", zwłaszcza w sprawie reformy emerytalnej. Jeżeli nie będziemy w stanie jej przeprowadzić, zastanowimy się nad nowymi scenariuszami politycznymi – groził koalicjantowi Jarosław Gowin, minister sprawiedliwości z Platformy.

– Porozumienia nie ma. My podtrzymujemy nasze kompromisowe propozycje, ale okazuje się, że nie ma na nie zgody ze strony premiera – mówi Krzysztof Kosiński, rzecznik PSL.

Obie partie przygotowują się na najgorsze. Ludowcy zwołali wczoraj nadzwyczajne posiedzenie partyjnych liderów. – Konflikt jest bardzo poważny, emocje sięgają zenitu i nie wiadomo, czym to się skończy – relacjonuje członek władz partii.

Politycy PO z kolei nieoficjalnie mówią o „problemie z Pawlakiem". I przypominają, że to nie pierwszy zgrzyt w koalicji w ostatnim czasie. Niedawno Platforma przegrała pierwsze sejmowe głosowanie w sprawie prywatyzacji Lotosu. Część polityków PSL zagłosowała razem z opozycją.

W tej sytuacji wszystko jest możliwe. Eksperci i większość polityków przewidują, że obie partie ostatecznie dojdą do porozumienia. Nie można jednak wykluczyć także innych scenariuszy.

1. PO i PSL dogadują się w sprawie reformy

Mimo kryzysu zaufania w koalicji to wciąż najbardziej prawdopodobne rozwiązanie. Każda z partii ma tu zbyt wiele do stracenia. Dlatego w oficjalnych wypowiedziach politycy PO i PSL starali się nie przekreślać możliwości ewentualnego kompromisu. – Dopóki PO i PSL zachowują możliwości komunikowania się, dopóty możemy znaleźć dobre rozwiązania – podkreślał Pawlak.

– W polityce trzeba mieć mocne nerwy i nie można ulegać emocjom. Za wcześnie, by mówić o rozpadzie czy poważnym kryzysie koalicji – zastrzega Małgorzata Kidawa-Błońska, wiceszefowa Klubu PO.

Co do tego, że koalicja przetrwa, przekonani są eksperci. – Dla PSL wyjście z koalicji oznaczałoby utratę ogromnej liczby stanowisk, a to w partii nie zostałoby dobrze przyjęte – zwraca uwagę Robert Alberski, politolog z Uniwersytetu Wrocławskiego. I przypomina, że jesienią odbywają się wybory w PSL, a Pawlak ma mocną opozycję w partii w postaci Marka Sawickiego. – Także Platformie nie opłaca się koalicji zrywać. Donald Tusk straciłby bezpieczną większość, a wszystkie alternatywy są z jego punktu widzenia mniej atrakcyjne i nieprzewidywalne – mówi Alberski.

– PO nie ma żadnej alternatywy dla negocjacji z PSL. Przyspieszone wybory byłyby dla niej katastrofą. Platforma nie ma rozwiązania alternatywnego. Żeby straszyć, trzeba mieć czym – podkreśla Jarosław Flis, socjolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Z kolei Rafał Chwedoruk, politolog z UW, zwraca uwagę, że dla PSL kwestia wydłużenia wieku emerytalnego nie jest sprawą życia i śmierci. – Gdyby chodziło o jakieś przywileje rolników, ludowcy szliby w zaparte. A tak będą starać się ugrać jak najwięcej, ale w końcu reformę poprą – przewiduje.

Zwłaszcza że dla PSL przeciąganie sprawy jest korzystne. To Platformie zależy, by reformę jak najszybciej przeprowadzić. Ludowcy będą więc negocjować i namawiać premiera do ustępstw aż do momentu, w którym znajdą się pod ścianą.

Takie rozwiązanie za najbardziej prawdopodobne uważają także politycy opozyji.

– To chwilowa kłótnia w małżeństwie, szybko wszystko wróci do normy – mówi Dariusz Joński z SLD. A Joachim Brudziński z PiS dodaje: – To rodzaj teatru. Ten festiwal będzie trwał jeszcze kilka dni, ale ostatecznie PO i PSL się dogadają.

Problem w tym, że konflikt zaszedł już tak daleko, iż trudno, aby każda strona mogła wyjść z niego z twarzą. – Tu nie może być wygranych ani przegranych, musi dojść do remisu – mówią zgodnie eksperci. Chyba że koalicjanci umówią się na inne rozwiązanie.

2. PSL głosuje przeciw, koalicja zostaje

Na taki scenariusz jako najlepsze wyjście z sytuacji zwraca uwagę część ekspertów. – Dzięki temu PSL udałoby się zbić trochę punktów na twardym sprzeciwie wobec podniesienia wieku emerytalnego. Natomiast Platforma mogłaby przeprowadzić reformę w najbardziej czystej formie – zauważa Jacek Kloczkowski, politolog z krakowskiego Ośrodka Myśli Politycznej.

Do tego PO mogłaby wykorzystać także część PSL. Wczoraj Paweł Olszewski, rzecznik Klubu PO, przekonywał, że brak porozumienia to decyzja Pawlaka, a nie całego PSL i że część ludowców chce reformę poprzeć.

Jednak żeby przeprowadzić ten scenariusz, Platforma musi znaleźć także inną partię, która opowie się za podniesieniem wieku emerytalnego. PiS, SLD i Solidarna Polska są temu zdecydowanie przeciwne. W grę wchodzi więc jedynie Ruch Palikota.

– Jakiś czas temu przedstawiliśmy premierowi nasze warunki, po spełnieniu których jesteśmy gotowi poprzeć projekt Platformy – deklaruje Andrzej Rozenek, rzecznik Ruchu Palikota.

– To dość ryzykowna taktyka, bo skoro raz się uda coś przegłosować z inną partią, to dlaczego nie mogłoby się udać po raz kolejny – zastanawia się Alberski. Dodaje też, że poparcie Palikota nie byłoby „za darmo" i że mogłoby kosztować Platformę tyle samo albo i więcej niż kompromis z ludowcami.

3. Koniec koalicji. Nowe rozdanie albo wybory

Wiele wskazuje na to, że to najmniej prawdopodobny wariant. Jednak kiedy w polityce górę biorą emocje, nie da się go wykluczyć. A emocji w ostatnim czasie jest między PO i PSL sporo.

W tej sytuacji Platforma będzie musiała zbudować nową większość parlamentarną. Jednak nie będzie to łatwe. Co prawda Ruch Palikota nie wykluczał koalicji z Platformą, podobnie jak lider SLD Leszek Miller, ale było to na początku kadencji, kiedy udział w rządzeniu wydawał się znacznie bardziej atrakcyjny.

– Palikotowi po prostu nie opłaca się obecnie wchodzenie do koalicji – uważa dr Kloczkowski. – Najwięcej zyskuje na kłopotach PO. Nie ma powodu,  by pomagał jej je przezwyciężyć – dodaje. Zwraca uwagę, że Palikot dopiero buduje swoje zaplecze. – W tej chwili nie ma nawet ludzi, których mógłby wskazać do rządu – podkreśla Kloczkowski.

Inaczej wygląda sytuacja w przypadku SLD. – Leszek Miller może i miałby ochotę, politycy SLD wręcz palą się do rządowych posad – zwraca uwagę dr Chwedoruk. – Problem w tym, że Sojusz aktywnie zwalcza podniesienie wieku emerytalnego. Tak jak „Solidarność" zbierał nawet podpisy o referendum w tej sprawie.

Zresztą taka koalicja dysponowałaby w Sejmie jeszcze mniejszą większością niż PO – PSL (zaledwie jednym głosem przewagi; PO – PSL ma przewagę trzech głosów).

Oczywiście Platforma mogłaby zdecydować się na rząd mniejszościowy, który doraźnie szukałby poparcia dla konkretnych projektów. To jednak oznaczałoby zawieszenie większości trudnych reform zapowiadanych przez Tuska w exposé. Taki gabinet raczej administrowałby państwem niż nim realnie rządził.

W przypadku rozpadu koalicji trzeba by brać pod uwagę także możliwość wcześniejszych wyborów. Choć w sytuacji, kiedy Platforma gwałtownie traci poparcie, wątpliwe jest, by się na to zdecydowała. – Takie wybory nie zmieniłyby raczej sceny politycznej, choć Platforma dostałaby nieco mniej mandatów – mówi Alberski.

Co poróżniło koalicjantów

POMYSŁY PLATFORMY

- Stopniowe wydłużanie wieku emerytalnego do 67. ro- ku życia dla obu płci. Doce- lowy wiek obowiązywałby

w przypadku mężczyzn od 2020 r., kobiet od 2040 r.

- Możliwość wcześniejszego przechodzenia na emeryturę dla osób, które nie mają pracy, a zebrany przez nie kapitał wystarczy na wypłatę minimalnej emerytury.