Obcy świat tuż za rogiem

Odkryty glob jest niewiele ponad cztery lata świetlne od nas. Obiega gwiazdę w odległości sześciu milionów kilometrów, znacznie bliżej niż Merkury Słońce. Informację o odkryciu przynosi dzisiejsze wydanie magazynu „Nature".

– To pierwsza planeta o masie podobnej do ziemskiej, znaleziona wokół gwiazdy podobnej do Słońca. Krąży bardzo blisko swojej gwiazdy i na pewno jest zbyt gorąca dla życia takiego, jakie znamy – wyjaśnia Stéphane Udry z Obserwatorium Genewskiego, współautor pracy w „Nature" i członek zespołu badaczy.

Alfa Centauri jest jednym z najjaśniejszych punktów nieba południowego i zarazem jednym z najbliższych od nas układów gwiazd – leży zaledwie 4,3 roku świetlnego od Ziemi. Jest to gwiazda potrójna, składa się z dwóch gwiazd podobnych do Słońca, okrążających się nawzajem w bliskiej odległości. Astronomowie oznaczyli je jako Alfa Centauri A oraz B. Trzecia gwiazda jest dość odległa od dwóch pozostałych – to czerwony karzeł znany jako Proxima Centauri. Znajduje się nieco bliżej Ziemi niż obie większe i jest najbliższą nam gwiazdą.

Kołysanie gwiazdą

Astronomowie od dawna poszukiwali najbliższych planet poza Układem Słonecznym, ale poszukiwania dopiero teraz przyniosły rezultaty. Planetę wykryto za pomocą instrumentu HARPS, 3,6-metrowego teleskopu Europejskiego Obserwatorium Południowego La Silla w Chile.

– Nasze obserwacje, które prowadziliśmy od ponad czterech lat, korzystając z instrumentu HARPS, ujawniły istnienie niewielkiego, ale wyraźnego sygnału, powtarzającego się co 3,2 dnia. Pochodził on z planety okrążającej Alfa Centauri B – powiedział Xavier Dumusque, główny autor publikacji w „Nature", pracujący w Obserwatorium Genewskim oraz Centrum Astrofizyki na Uniwersytecie w Porto w Portugalii. – To nadzwyczajne odkrycie, które bardzo posunęło naszą wiedzę.

Niewielkie wahania w ruchu gwiazdy Alfa Centauri B, spowodowane są przez grawitacyjne oddziaływanie planety na jej orbicie. Planeta poruszając się wokół swojego słońca powoduje, że gwiazda regularnie porusza się w kierunku do Ziemi i przeciwnym. Dzięki tzw. efektowi Dopplera ten ruch powoduje przesunięcie widma gwiazdy w stronę dłuższych fal, gdy ta się od nas oddala. Ten efekt astronomowie nazywają przesunięciem ku czerwieni. Gdy gwiazda się zbliża, mamy do czynienia z przesunięciem w stronę fal krótszych – ku fioletowi. Tego rodzaju przesunięcie widma gwiazdy astronomowie mogą zmierzyć za pomocą bardzo precyzyjnego spektrografu. Istnienie planety mogą dedukować właśnie z tego przesunięcia.

W przypadku tej planety efekt ten jest minimalny. Powoduje ruchy gwiazdy do tyłu i do przodu z prędkością zaledwie 51 cm/s (1,8 km/godz.) czyli z prędkością raczkowania niemowlaka. Taka precyzja jest do osiągnięcia jedynie za pomocą instrumentów najnowszej generacji. Mimo że Alfa Centauri B jest bardzo podobna do Słońca, jest nieco mniejsza i słabsza. Drugi jasny składnik gwiazdy podwójnej Alfa Centauri A znajduje się dużo dalej. Mimo to gwiazda ta jest drugim bardzo jasnym obiektem na niebie planety.

Poszukiwanie wody

Pierwsza planeta wokół gwiazdy podobnej do Słońca została odkryta w 1995 roku. Od tego czasu odkryto już ponad 800 planet. Większość z nich jest znacznie większa od Ziemi, a wiele jest tak dużych jak Jowisz.

Kosmiczny teleskop Kepler znalazł już ponad 2300 kandydatek na planety, stosując metodę poszukiwania niewielkich spadków jasności gwiazdy, gdy planeta przechodzi na jej tle i zatrzymuje część światła.

Wyzwaniem, przed którym stoją teraz astronomowie, jest wykrycie planety o masie porównywalnej z masą Ziemi, która krążyłaby w ekosferze wokół innej gwiazdy. Ekosfera to wąski obszar wokół gwiazdy, gdzie nie jest za ciepło ani za gorąco, aby mogła występować woda w stanie ciekłym. – Uzyskane przez nas wyniki to wielki krok w stronę wykrycia bliźniaczki Ziemi w najbliższym otoczeniu Słońca. Żyjemy w ciekawych czasach – uważa Xavier Dumusque.