Prawo do odstąpienia od umowy prawa konsumenta

Usługi telekomunikacyjne świadczone są przez dostawców na podstawie umowy o świadczenie publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych. Umowa taka może zostać zawarta w formie pisemnej lub przez dokonanie czynności faktycznych. W tym drugim wypadku chodzi w szczególności o rozpoczęcie korzystania z usług telekomunikacyjnych danego dostawcy np. w tzw. systemie przedpłaconym (usługi pre-paid).

W wielu przypadkach jest tak, że to konsument przychodzi do lokalu przedsiębiorcy i tam z upoważnionym pracownikiem prowadzi negocjacje skutkujące podpisaniem umowy. W tym czasie ma sposobność zapoznania się z jej treścią, w tym takimi elementami jak regulamin świadczenia usług i cennik, które w oczywisty sposób wpływają na jej treść i stają się wiążące dla konsumenta.

Jednocześnie w celu zwiększenia sprzedaży przedsiębiorcy korzystają także z telesprzedaży lub akwizytorów przedstawiających propozycje firmy i zachęcających do podpisania kontraktu oraz prezentują swoją ofertę w Internecie.

W tym ostatnim wypadku klient często ma możliwość automatycznego wybrania oferty (jej elementów) i zaakceptowania jej w dążeniu do zawarcia umowy. Tym samym możemy mieć do czynienia z zawarciem umowy nie w sposób bezpośredni w siedzibie firmy, przy jednoczesnej obecności stron: klienta i przedsiębiorcy.

Umowa taka może zostać zawarta jako umowa na odległość lub umowa poza lokalem przedsiębiorstwa. Warto podkreślić, że mimo podobieństw niosą one ze sobą inne konsekwencje dla obu stron. W szczególności będzie to dotyczyć prawa konsumenta do odstąpienia od takiej umowy.

Niezadowolony klient

W wypadku umów o świadczenie publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa oraz na odległość występują istotne różnice dotyczące prawa i warunków odstąpienia od umowy.

Kwestie te regulują przepisy ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (DzU z 2000 r. nr 22, poz. 271 ze zm.).

W obu przypadkach dają konsumentowi dziesięć dni na odstąpienie od umowy. Jednak, o ile przy umowie zawartej poza lokalem termin ten nie może być w żaden sposób skrócony, o tyle przy zawieranych na odległość może tak się stać, gdy świadczenie usługi zostanie rozpoczęte przed upływem tego terminu. Co istotne, to konsument musi wyrazić zgodę, aby świadczenie usługi się rozpoczęło.

Dziesięć dni

W celu prawidłowego zawarcia umowy poza lokalem firmy przedsiębiorca, który proponuje konsumentowi zawarcie takiej transakcji, musi postępować zgodnie z art. 1 wymienionej ustawy. W związku z tym przed podpisaniem umowy jest zobowiązany pokazać dokument potwierdzający prowadzenie działalności gospodarczej i dokument tożsamości. W wypadku zawierania umów w imieniu przedsiębiorcy osoba, która go reprezentuje, musi dodatkowo okazać umocowanie do tego.

Zgodnie z art. 2 konsument, który zawarł taką umowę, może od niej odstąpić bez podawania przyczyn, składając jedynie na piśmie stosowne oświadczenie. Ma na to dziesięć dni. Termin ten liczony jest od dnia zawarcia umowy.

W takiej sytuacji umowę uważa się za niezawartą, a konsument jest zwolniony z wszelkich zobowiązań. To, co strony do tej pory świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Warto podkreślić, że zwrot powinien nastąpić niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni.

Zgodnie z art. 3 przedsiębiorca ma obowiązek poinformować konsumenta o prawie odstąpienia od umowy. Co więcej, musi mu wręczyć wzór oświadczenia o takim odstąpieniu z oznaczeniem swojego nazwiska (nazwy) i adresu (siedziby). Jest to bardzo ważne. Jeżeli  konsument nie zostanie poinformowany na piśmie o takim uprawnieniu, dziesięciodniowy termin na odstąpienie nie biegnie.

Zatem klient będzie mógł odstąpić od umowy w terminie dziesięciu dni od uzyskania informacji o takim prawie (np. po późniejszym przekazaniu przez przedsiębiorcę takiej informacji), jednak nie później niż po upływie trzech miesięcy od jej wykonania.

Dlatego w myśl art. 3 ust. 2 konsument na żądanie przedsiębiorcy powinien poświadczyć na piśmie, że został poinformowany o prawie odstąpienia oraz że otrzymał wzór stosownego oświadczenia. W takim wypadku nie będzie wątpliwości, od kiedy liczyć wspomniany dziesięciodniowy termin.

W osobnych miejscach

Umowy podpisywane na odległość to umowy zawierane z konsumentem bez jednoczesnej obecności stron przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość.

W szczególności przy użyciu drukowanego lub elektronicznego formularza zamówienia, listu seryjnego w postaci drukowanej lub elektronicznej, reklamy prasowej  z wydrukowanym formularzem zamówienia, reklamy w postaci elektronicznej, katalogu, telefonu, telefaksu, radia, telewizji, automatycznego urządzenia wywołującego, wizjofonu, wideotekstu, poczty elektronicznej.

Podobnie jak w wyżej opisanej sytuacji konsument ma prawo odstąpić od umowy zawartej w ten sposób. Prawo takie daje mu art. 7, zgodnie z którym może to zrobić w ciągu dziesięciu dni, składając stosowne oświadczenie na piśmie. Termin ten jest liczony od dnia wydania rzeczy (np. telefonu komórkowego, modemu), a gdy umowa dotyczy świadczenia usług, to od dnia jej zawarcia.

Jak wskazano wyżej, istnieją jednak różnice w zakresie odstąpienia przy umowach zawieranych poza lokalem i na odległość. Pora je wyjaśnić. Według art. 10 ust. 3, jeżeli strony nie umówiły się inaczej, prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość nie przysługuje konsumentowi w wypadkach:

- świadczenia usług rozpoczętego za zgodą konsumenta przed upływem dziesięciodniowego terminu,

- dotyczących nagrań audialnych i wizualnych oraz zapisanych na nośnikach programów komputerowych po usunięciu przez konsumenta ich oryginalnego opakowania,

- umów dotyczących świadczeń, za które cena lub wynagrodzenie zależy wyłącznie od ruchu cen na rynku finansowym,

- świadczeń o właściwościach określonych przez konsumenta w złożonym przez niego zamówieniu lub ściśle związanych z jego osobą,

- świadczeń, które z uwagi na ich charakter nie mogą zostać zwrócone lub których przedmiot ulega szybkiemu zepsuciu,

- dostarczania prasy,

- usług w zakresie gier i zakładów wzajemnych.

Wyjątków, jak widać, jest dużo. Najistotniejszy będzie oczywiście pierwszy mówiący o rozpoczęciu świadczenia usługi. Jeżeli zatem nastąpi to, za zgodą konsumenta, już w chwili (w dniu) podpisania umowy, nie będzie mu przysługiwał ustawowy czas na przemyślenie i ostateczne podjęcie decyzji, czy chce być umową związany. Jeżeli jednak konsument nie zechce, aby usługa została aktywowana przed tym terminem, zachowuje czas na odstąpienie.

Podobnie jak w wyżej opisywanej sytuacji w razie braku poinformowania konsumenta o przysługującym mu prawie do odstąpienia od umowy w ciągu dziesięciu dni termin ten wynosi trzy miesiące i liczy się od dnia wydania rzeczy, a gdy umowa dotyczy świadczenia usługi, od dnia jej zawarcia.

Jeżeli jednak konsument po rozpoczęciu biegu tego terminu otrzyma potwierdzenie, czas ulega skróceniu ponownie do dziesięciu dni liczonych od tej daty. Druga różnica, na jaką należy zwrócić uwagę, to brak obowiązku przekazywania konsumentowi wzorca oświadczenia o odstąpieniu od umowy, jak to było przy umowach zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa.

Jak rozróżnić

W związku z tymi różnicami warto wskazać, w jakiej sytuacji będziemy mieli do czynienia z umową zawartą na odległość, a w jakiej  poza lokalem. Jest to tym istotniejsze, że często umowy te są zawierane za pośrednictwem prowadzonych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych sklepów internetowych albo tzw. telesprzedaży.

W wypadku sklepu internetowego konsument może zapoznać się z ofertą przedsiębiorcy zamieszczoną na jego stronie internetowej oraz skorzystać z opcji złożenia zamówienia na wybrane usługi i towar (np. przez odpowiednie zaznaczenie opcji „kupuję”, „zamawiam”). Z kolei telesprzedaż jest formą złożenia propozycji zawarcia umowy podczas rozmowy telefonicznej konsumenta z konsultantem działającym w imieniu przedsiębiorcy.

W obu wypadkach efektem może być wizyta w domu konsumenta kuriera, który przywozi ze sobą umowę, regulamin i cennik świadczenia usługi oraz ewentualnie telefon lub modem. To tryb zawarcia takiej umowy będzie decydował, czy zostanie potraktowana jako zawarta na odległość lub poza lokalem.

W sytuacji gdy kurier (akwizytor) na podstawie udzielonego mu przez firmę pełnomocnictwa w jej imieniu i na jej rzecz podpisuje umowę w obecności konsumenta, będzie to kontrakt zawarty poza lokalem firmy.