Eksploatacja cudzego utworu wymaga licencji

Mam pytanie w związku z prawami autorskimi do zdjęć. Czy jeśli wydaję kalendarz, to mam je wykupić na 12 miesięcy? A co, jeśli ktoś będzie ten kalendarz trzymał i eksponował przez pięć lat? Co z ulotkami, na których są zdjęcia z prawami wykupionymi na dwa miesiące, a ktoś trzyma je w torbie latami? Zasadnicze pytanie brzmi: co w praktyce określa, na jaki czas należy wykupić prawa autorskie do wykorzystywanych zdjęć?

— pyta czytelnik DOBREJ FIRMY.

Zgodnie z ustawą z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: ustawa) ochroną objęte są jedynie te zdjęcia, które są utworami, czyli przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze. Nie będą takimi np. fotografie dzieł sztuki lub osobne fotografie, które przedstawiają wyłącznie inną fotografię.

Zasadą jest, że korzystanie z cudzego utworu wymaga zgody (licencji), która musi koniecznie określać zakresy dozwolonego korzystania (tzw. pola eksploatacji). Powinna również określać miejsce korzystania i czasu, na jaki zostało udzielone zezwolenie (art. 67 ustawy). W razie braku takiego wskazania uprawnienie obejmuje okres pięciu lat i terytorium państwa, na którym biorący licencję ma swoją siedzibę (miejsce zamieszkania).

Jednakże ustawodawca dopuścił korzystanie z cudzego utworu bez konieczności uzyskania zgody uprawnionego.

Na mocy przepisu art. 23 ust. 1 ustawy, w ramach tzw. dozwolonego użytku „bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego”.

Korzystanie w granicach dozwolonego użytku obwarowane jest warunkiem podania imienia i nazwiska twórcy oraz źródła (art. 34 ustawy). Ponadto użytek ten nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy (art. 35 ustawy).

Dodać należy, że utwór rozpowszechniony to taki, który za zezwoleniem twórcy został już w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie. Dochodzi do tego głównie poprzez wprowadzenie utworu do obrotu, a więc udostępnienie publiczne poprzez sprzedaż egzemplarza lub oryginału tegoż utworu przez uprawnionego.

O konieczności i zakresie (czasowym i terytorialnym) uzyskania zezwolenia na korzystanie z fotografii będącej utworem będzie decydował przede wszystkim zakres i sposób korzystania z niej.

Korzystanie z fotografii już rozpowszechnionej (w ramach wprowadzonego do obrotu egzemplarza kalendarza zawierającego fotografię), w zakresie własnego użytku (m.in. eksponowanie w mieszkaniu, przechowywanie wśród rzeczy osobistych, pokazywanie rodzinie czy znajomym) nie wymaga uzyskania żadnego zezwolenia, a takie korzystanie nie jest ograniczone w czasie.

Natomiast osoba, która chce korzystać z fotografii w zakresie szerszym niż dozwolony użytek (m.in. prowadzenia działalności gospodarczej), musi uzyskać zgodę na korzystanie z wyraźnym wskazaniem zakresu tego korzystania. Ustawodawca przychodzi tu z pomocą, wskazując w art. 50 ustawy przykładowe pola eksploatacji utworu, takie jak zwielokrotnianie utworu, wprowadzanie do obrotu, użyczenie i inne formy rozpowszechniania.