20 lat Polski w Unii Europejskiej – i co dalej? Debata TEP i „Rzeczpospolitej”

Ostatnie 20 lat to historyczny sukces gospodarczy Polski, która była najszybciej rozwijającym się krajem Unii Europejskiej. Około połowę wzrostu gospodarczego Polski w ostatnich 20 latach można przypisać właśnie członkostwu w UE, z czego największe znaczenie ma jednolity rynek, a nie fundusze unijne. Jednocześnie UE jako gospodarczy obszar rozwijała się w ostatnich dwóch dekadach w rozczarowującym tempie w zestawieniu z gospodarką USA. Bez wątpienia UE wymaga reform, ale wypracowanie optymalnych rozwiązań, które zostaną poparte przez 27 różnych krajów jest bardzo trudne.

Czytaj więcej

Opinie Ekonomiczne

Krzysztof A. Kowalczyk: UE to gigantyczne pudło. Pudło rezonansowe dla Polaków

Unia to nie tylko karmicielka dzieląca fundusze pomocowe. Unia to dobrze wykorzystana szansa wynikająca z dostępu do rynku ponad 10 razy większego od naszego. A w wymiarze politycznym to pudło rezonansowe wzmacniające polski wpływ na Europę. O ile mamy muzyków potrafiących na tym instrumencie zagrać.

Naszej obecności w UE poświęcona jest debata Towarzystwa Ekonomistów Polskich i „Rzeczpospolitej” pt. „20 lat Polski w Unii Europejskiej – i co dalej?”. W dyskusji udział wzięli prof. Eliza Przeździecka - wykładowczyni Szkoły Głównej Handlowej, starsza ekonomistka w zespole analiz ekonomicznych firmy Deloitte; prof. Witold Orłowski - wykładowca Szkoły Biznesu Politechniki Warszawskiej oraz Akademii Finansów i Biznesu Vistula, a także główny doradca ekonomiczny firmy PwC w Polsce; Marek Tatała – prezes Fundacji Wolności Gospodarczej. Debatę poprowadził red. Krzysztof Adam Kowalczyk z „Rzeczpospolitej”.

Świetnie wykorzystane dwie dekady w Unii Europejskiej

Przed wejściem do UE Produkt Krajowy Brutto (PKB) na osobę w Polsce nie przekraczał 50 proc. średniej w UE, by po 20 latach zbliżyć się do niemal 80 proc. średniej. Ekonomiści są zgodni, że polskie firmy świetnie wykorzystały tzw. cztery swobody w ramach jednolitego rynku tj. swobodę przepływu towarów, usług, kapitału oraz pracowników. Według oszacowań prof. Witolda Orłowskiego, integracji europejskiej można przypisać 1,5-2 pkt. proc. dodatkowego wzrostu PKB, czyli nawet połowę faktycznie osiągniętego. A wcale nie musiało być tak dobrze, o czym przypominają doświadczenia krajów Europy Południowej, które nie umiały równie dobrze skorzystać na liberalizacji wymiany gospodarczej, bo nie zadbały o krajowe instytucje. Tysiące miejsc pracy, które powstały np. w przemyśle w zachodniej Polsce czy nowoczesnych usługach dla biznesu w kilkunastu największych miastach Polski mogło przecież powstać we Włoszech, w Hiszpanii czy w Portugalii.

Znaczenie całości funduszy UE dla rozwoju gospodarki jest często przeceniane, z kolei jednolitego rynku – niedoceniane. Według analizy Deloitte*, ponad 5 mln miejsc pracy w Polsce jest powiązanych z unijnym jednolitym rynkiem (29 proc. zatrudnienia). Dla porównania, fundusze unijne podtrzymują 600 tys. miejsc pracy. Jednak ta część środków z budżetu UE, dzięki której zwiększyły się inwestycje w infrastrukturę, w szczególności drogi – miała ogromny prorozwojowy wpływ.

Dzięki temu „zmniejszyły się odległości” w Polsce, co wraz z rosnącymi zarobkami pomogło stworzyć tysiące miejsc pracy związanych z turystyką czy innymi usługami, jednocześnie stymulując konkurencję między firmami w różnych lokalizacjach. Z kolei jak zauważył Marek Tatała, dotacje unijne do rolnictwa negatywnie wpływały na rozwój polskiej gospodarki, hamując niezbędne procesy restrukturyzacyjne.

Następne 20 lat w Unii Europejskiej

Zbliżające się wybory do Parlamentu Europejskiego to sprzyjający okres do publikacji różnych analiz na temat potrzebnych reform w UE. Przykładem jest raport Enrico Letty**, byłego premiera Włoch, który nawołuje do szerokich reform wzmacniających i rozszerzających jednolity rynek. Stawia on tezę, że bez dalszej integracji ekonomicznej – zwłaszcza w odniesieniu do rynków finansowych, energii oraz telekomunikacji – kraje członkowskie nie będą w stanie sfinansować kosztownej transformacji energetyczno-klimatycznej, transformacji cyfrowej, rozszerzenia UE oraz zwiększyć potencjału obronnego.

Nie ma wątpliwości, że Komisja Europejska (KE) pod wodzą Ursuli von der Leyen zaryzykowała dużą stawkę realizując szereg daleko idących polityk i regulacji jak np. Zielony Ład, którego celem nie jest tylko ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko, ale też próba zbudowania przewag konkurencyjnych w oparciu o zielone technologie i przemysły. To może się udać, ale ryzyko niepowodzenia jest spore, zwłaszcza jeśli tempo transformacji jest zbyt szybkie wobec postępu technologicznego lub nie uwzględnia zmian w polityce międzynarodowej. Świadczy o tym m.in. obecna sytuacja Niemiec i nerwowe próby ochrony europejskich firm przed zagraniczną konkurencją, przy wykorzystaniu instrumentów politycznych.

W tym kontekście propozycja Enrico Letty, by zadbać o jednolity rynek jako niezbędny warunek powodzenia transformacji brzmi rozsądnie – bo „ucieczka do przodu” bez odpowiedniej „formy” jest ryzykowna i gospodarczo, i politycznie. Tak jak ekonomiczne prosperity nie jest bezwarunkowym darem od losu, tak samo społeczne poparcie dla integracji europejskiej. Przez ostatnie 20 lat UE kojarzyła się Polakom z gwarancją wolności i wzrostu dobrobytu. Pytanie czy daleko idące restrykcje wprowadzane przez Brukselę typu zakaz rejestracji samochodów spalinowych nie stanowią ryzyka dla tego pozytywnego skojarzenia?