Każdy z nas może pomagać - Elżbieta Lis o funckjonowaniu fundacji

Czasy się zmieniają. Pomaganie staje się nie tylko modne. Nie pomagać właściwie nie wypada. W Polsce działa coraz więcej fundacji, które udzielają wsparcia i pełnią swoją misję. Dla wielu z nich jednak orientacja w ciągle zmieniających się przepisach bywa skomplikowana. Tracą czas i zasoby, nie mogą się też skupić na tym, co umieją najlepiej i do czego są powołane: na pomaganiu. Dlatego tak ważne jest, by przepisy prawa nie ograniczały działalności fundacji, a fundacje działały w sposób przejrzysty, dążąc do osiągnięcia swoich celów statutowych.

Rzeczy, czy też prawa

Takie ograniczenie prawne odnosi się do majątku fundacji. Ustawa o fundacjach nie zawiera zamkniętego katalogu tego, co mogłoby stanowić jej majątek. W przykładach przytoczonych w ustawie znajdują się jedynie „rzeczy materialne": pieniądze, papiery wartościowe, nieruchomości i rzeczy ruchome.

Czytaj także: Nazwa fundacji nie może być dowolna

To spowodowało, że część prawników uważa, że fundacja nie może posiadać prawa. Gdyby jednak tak było, nie mogłaby chronić dóbr niematerialnych, np. posiadając znaki towarowe czy licencje do korzystania z programu komputerowego.

Do kancelarii trafiło pytanie, czy fundator, który dzierżawi pewien obiekt od kilku lat, może przekazać cesję umowy dzierżawy obiektu na rzecz fundacji, którą zakłada. Odpowiedź na nie brzmiała: tak, fundator może przekazać cesję umowy dzierżawy obiektu dla nowo powstałej fundacji, jednak z zastrzeżeniem, że taka cesja nie będzie stanowić jedynego majątku fundacji, i zostanie sporządzona niezależna wycena wartości umowy dzierżawy. Co ważne, cesja dzierżawy musiałaby być poprzedzona pisemną zgodą właściciela nieruchomości.

I tu pojawiają się dwie kluczowe kwestie. Prawo, które miałoby stanowić majątek fundacji, musi być możliwe do przeniesienia, a jego wartość powinna być wcześniej ustalona (najlepiej na podstawie niezależnej wyceny). Wymóg niezależnej wyceny nie jest co prawda ustawowy, jednak taka wycena jest potrzebna nie tylko w celu udokumentowania wartości samego prawa, ale również ze względu na przejrzystość działania fundacji.

Zawsze uważałam, że praktyczne aspekty spraw są niezwykle istotne, dlatego kancelaria poleciła, by umowa dzierżawy, która miałaby zostać przelana na fundację, nie stanowiła jej jedynego składnika majątkowego. To ważne, bo fundacja ma obowiązki sprawozdawcze, a tym bardziej fundacja będąca organizacją pożytku publicznego. Takie rozwiązanie pozwoliłoby jej działać bez zakłóceń także wtedy, gdyby umowa dzierżawy została zakwestionowana.

Nie tylko od święta

Bardzo ważne jest, aby każdy przypadek był analizowany indywidualnie. Mogą przecież pojawić się sytuacje, w których dzierżawa nieruchomości byłaby niezbędna dla realizacji celu fundacji. A to z kolei byłoby kolejnym uzasadnieniem stwierdzenia, że dzierżawa powinna wejść w skład majątku fundacji.

To rozważanie nie jest jedynie teoretyczne – to zagadnienie niezwykle istotne i ma praktyczne implikacje, gdyż zgodnie z ustawą fundacja powinna uleć likwidacji, gdyby jej majątek został wyczerpany. To z kolei prowadziłoby do ograniczenia działalności, a co gorsza – uniemożliwiłoby działanie fundacjom, które niosą pomoc.

Na koniec pragnę wspomnieć, o czym często zapomina się w natłoku codziennych obowiązków: każdy z nas może pomagać. Wszyscy jesteśmy w stanie znaleźć cel wsparcia, który będzie bliski naszym przekonaniom, i zaangażować się w pomoc w zakresie, na jaki nas stać. Nie chodzi tylko o wsparcie finansowe – pomoc ma wiele postaci. Pamiętajmy: każdy, nawet najmniejszy gest, ma znaczenie. Gdy małe gesty wykonywane są przez wielu, ich efekt jest piorunujący. Powinniśmy o tym pamiętać zawsze. Nie tylko święta są ku temu okazją.

Autorka jest partnerem w Dentons