Rezerwy walutowe na wagę złota

Rezer­wy wa­lu­to­we to za­pa­sy ob­cych wa­lut i zło­ta trzy­ma­ne przez bank cen­tral­ny, by za­pew­nić bez­pie­czeń­stwo wy­mia­ny z za­gra­ni­cą i płyn­ność w sy­tu­acjach kry­zy­so­wych. Umoż­li­wią one w czar­nej go­dzi­nie spła­tę zo­bo­wią­zań za­gra­nicz­nych pań­stwa lub za­kup nie­zbęd­nych dóbr i usług z im­por­tu. Utrzy­mu­je się je więc w pew­nej pro­por­cji do tych zo­bo­wią­zań oraz do po­zio­mu im­por­tu dóbr i usług przez kraj.

Słu­żą też one sta­bi­li­za­cji wa­hań kur­su na­ro­do­wej wa­lu­ty (w płyn­nym sys­te­mie kur­so­wym) lub utrzy­ma­niu sta­łe­go kur­su tej wa­lu­ty wo­bec np. do­la­ra. Gdy bank cen­tral­ny chce prze­ciw­dzia­łać osła­bie­niu na­ro­do­we­go pie­nią­dza, sprze­da­je ob­ce wa­lu­ty zgro­ma­dzo­ne na re­zer­wach. Gdy chce osła­bić swo­ją wa­lu­tę, sku­pu­je ob­cy pie­niądz z ryn­ku, po­więk­sza­jąc tym sa­mym swo­je re­zer­wy.

Młody wynalazek

Re­zer­wy wa­lu­to­we są sto­sun­ko­wo mło­dym wy­na­laz­kiem. Aż do koń­ca XIX w. mię­dzy­na­ro­do­we płat­no­ści by­ły roz­li­cza­ne głów­nie w zło­cie i sre­brze. Do­pie­ro póź­niej za­czę­to uży­wać wa­lut wy­mie­nial­nych na zło­to. Gdy po pierw­szej woj­nie świa­to­wej w pań­stwo­wych skarb­cach moc­no uby­ło zło­ta, ban­ki cen­tral­ne za­czę­ły two­rzyć re­zer­wy z wa­lut naj­moc­niej po­wią­za­nych z war­to­ścią zło­ta: fun­ta i do­la­ra.

W 1944 r., na kon­fe­ren­cji w Bret­ton Wo­ods, ofi­cjal­nie uzna­no po­zy­cję do­la­ra ja­ko świa­to­wej wa­lu­ty re­zer­wo­wej wy­mie­nial­nej na zło­to. W sto­sun­ku do nie­go okre­śla­na mia­ła być war­tość po­zo­sta­łych wa­lut. Od tej war­to­ści to­le­ro­wa­ne by­ły od­chy­le­nia tyl­ko o 1 pkt proc. w gó­rę lub w dół. Ban­ki cen­tral­ne wol­ne­go świa­ta sta­ra­ły się więc trzy­mać znacz­ne re­zer­wy w do­la­rach, a na­pływ ame­ry­kań­skiej wa­lu­ty do go­spo­dar­ki uznawały za do­bry znak. Ten sys­tem oka­zał się jed­nak nie­sta­bil­ny i w 1971 r. USA za­wie­si­ły wy­mia­nę do­la­ra na zło­to. Ban­ki cen­tral­ne za­czę­ły bar­dziej dy­wer­sy­fi­ko­wać re­zer­wy na rzecz ta­kich wa­lut, jak mar­ka nie­miec­ka (póź­niej eu­ro), frank szwaj­car­ski, jen i funt bry­tyj­ski.

Wa­gę po­sia­da­nia du­żych re­zerw wa­lu­to­wych do­brze uka­za­ła se­ria kry­zy­sów z lat 90. XX w. – od ata­ku spe­ku­la­cyj­ne­go na fun­ta w 1992 r., po­przez kry­zys w Mek­sy­ku w 1994 r., w Azji w 1997 r., po załamanie w Ro­sji w 1998 r. i Ar­gen­ty­nie w 2002 r. W więk­szo­ści z tych przy­pad­ków do­szło do znacz­ne­go osła­bie­nia wa­lut państw bę­dą­cych ofia­ra­mi ata­ków spe­ku­la­cyj­nych, za któ­rym szły zu­bo­że­nie lud­no­ści i kry­zys go­spo­dar­czy. Do­świad­cze­nia te przy­po­mnia­ły wie­lu kra­jom o ko­niecz­no­ści po­sia­da­nia du­żych re­zerw wa­lu­to­wych. Wzię­ły to so­bie do ser­ca szcze­gól­nie pań­stwa azja­tyc­kie – w tym Chi­ny, ma­ją­ce obec­nie naj­więk­sze re­zer­wy wa­lu­to­we na świe­cie wy­no­szą­ce po­nad 3 bln dol. Na dru­gim miej­scu znaj­du­je się Ja­po­nia z 1,3 bln dol., a na trze­cim Ara­bia Sau­dyj­ska – bli­sko 600 mld dol.

Ziarn­ko do ziarn­ka

Jak są gro­ma­dzo­ne re­zer­wy? Ban­ki cen­tral­ne ma­ją wy­łącz­ny przy­wi­lej emi­to­wa­nia pie­nią­dza, czy­li praw­ne­go środ­ka płat­ni­cze­go w da­nym kra­ju. Pod­mio­ty za­gra­nicz­ne, któ­re chcą ope­ro­wać na kra­jo­wym ryn­ku, mu­szą ku­po­wać pie­nią­dze emi­to­wa­ne przez bank cen­tral­ny. Za­gra­nicz­ny bank lub spół­ka, ku­pu­jąc wa­lu­tę na­ro­do­wą, pła­ci za nią w wa­lu­tach ob­cych, a to pro­wa­dzi do gro­ma­dze­nia w ban­ku cen­tral­nym re­zerw. Bank cen­tral­ny mo­że rów­nież bez­po­śred­nio sku­po­wać ob­cą wa­lu­tę z ryn­ku (w ra­mach in­ter­wen­cji) czy też na­by­wać zło­to. Ro­lę re­zerw od­gry­wa­ją rów­nież SDR (spe­cjal­ne pra­wa cią­gnie­nia), czy­li wa­lu­ta emi­to­wa­na przez Mię­dzy­na­ro­do­wy Fun­dusz Wa­lu­to­wy i roz­dzie­la­na po­mię­dzy je­go pań­stwa człon­kow­skie sto­sow­nie do ich udzia­łów w ka­pi­ta­le MFW.

Po­sia­da­nie du­żych re­zerw wa­lu­to­wych wią­że się jed­nak rów­nież z kosz­ta­mi. Wa­lu­ty wcho­dzą­ce w ich skład pod­le­ga­ją prze­cież wa­ha­niom cen, więc np. w przy­pad­ku wyraźnego osłabienia eu­ro bank cen­tral­ny ma­ją­cy du­że za­pa­sy tej wa­lu­ty mo­że stra­cić na tym fi­nan­so­wo. Część państw bro­ni się przed tym, two­rząc spe­cjal­ne fun­du­sze in­we­stu­ją­ce pie­nią­dze z re­zerw na świa­to­wych ryn­kach. Fun­du­sza­mi te­go ty­pu dys­po­nu­ją m.in. Chi­ny i Sin­ga­pur.

Masz pytanie, wyślij e-mail do redaktora sekcji „Świat ekonomii" Waldemara Grzegorczyka w.grzegorczyk@rp.pl

Dolar wciąż króluje

Dolar amerykański wciąż stanowi największą część rezerw walutowych świata. O ile w 2002 r. udział waluty USA w rezerwach wszystkich państw świata wynosił 65,8 proc., to w III kw. 2011 r. 61,7 proc. Nieco miejsca odebrało mu euro, ale wciąż daleko jest do zapowiadanej przez wielu ekonomistów „detronizacji" dolara jako głównej światowej waluty rezerwowej. Wbrew nadziejom Pekinu, chiński juan jest w tych statystykach niemal nieobecny. Władze ChRL usilnie jednak pracują, by to się zmieniło, m.in. promując za pomocą dwustronnych, międzypaństwowych umów rozliczenia handlowe w juanie. Od czasu do czasu powracają również pomysły stworzenia nowej międzynarodowej waluty rezerwowej mającej zastąpić dolara. Są one jednak na razie mało zaawansowane.

Czytaj w Internecie