Biennale Sztuki w Wenecji – Pawilon Polski: „Powtarzajcie za mną II” Open Group

Projekt kolektywu Open Group początkowo był nominowany jako rezerwowy. Decyzję o jego realizacji w Pawilonie Polskim podjął minister kultury Bartłomiej Sienkiewicz po wycofaniu kontrowersyjnego pierwotnego głównego projektu „Polskie ćwiczenia z tragiczności świata. Między Niemcami a Rosją” Ignacego Czwartosa.

Na piątkowej konferencji prasowej w warszawskiej Zachęcie polska kuratorka i artyści z ukraińskiego kolektywu Open Group opowiadali o wystawie „Powtarzajcie za mną II” , która oficjalnie zostanie otwarta w Pawilonie Polskim 18 kwietnia. Opiekę na Pawilonem  w Giardini w Wenecji pełni Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki

Polski Pawilon na Biennale w Wenecji

Na wideoinstalację złożą się dwa filmy, nakręcone w 2022 i 2024 roku. Uczestniczą w nich cywile - świadkowie wojny, dzielący się swymi doświadczeniami bezpośrednio wojennymi oraz uchodźczymi. Pierwsze wideo zostało nakręcone w obozie dla tzw. wewnętrznych uchodźców pod Lwowem. Drugie – poza Ukrainą, w miejscach, gdzie duże grupy ukraińskich uchodźców znalazły schronienie – w Wiedniu we Wrocławiu, w Berlinie, w Nowym Jorku.

Do Pawilonu Polskiego w Wenecji prowadzi ciemny korytarz z neonowymi napisami: 2022 i 2024, a wewnątrz na przeciwległych ścianach prezentowane będą projekcje obydwu filmów. Po środku tej przestrzeni został zaaranżowany militarny bar karaoke jako wizja mrocznej przyszłości, gdy nie będziemy mieć już innej rozrywki niż dźwięki broni.

Kadr z filmu „Powtarzajcie za mną II”

Foto: Monika Kuc

Bohaterowie filmów stają przed kamerą i odtwarzają głęboko zakodowane w ich pamięci dźwięki wojny - sygnały alarmów, wystrzały, dźwięki przelatujących i eksplodujących pocisków oraz rakiet, dudnienie zbliżających się czołgów i zachęcają publiczność do ich powtórzenia. W końcu umiejętność ich rozpoznania może uratować nam życie

- Zestawienie ze sobą prac z 2022 i 2024 roku pokazuje ciągłość pamięci, a także zmiany sytuacji uchodźców – mówi kuratorka Marta Czyż. – W pierwszym filmie ludzie dzielą się pierwszym szokiem, ale i nadzieją że wojna musi szybko się skończyć. W drugim brak już tej nadziei na szybkie rozwiązanie konfliktu. Ludzie, opowiadając o swojej traumie, zarazem przekazują realną instrukcję przetrwania, bo mijające dwa lata pokazują, że ta wojna szybko się nie skończy. Może być tylko gorzej. Jeżeli nie zjednoczymy się wszyscy przeciwko tej brutalnej napaści Rosji, Ukraina przepadnie i Europa też przepadnie – dodaje.

Dźwięki wojny i rozszerzona geografia

Yuriy Biley – (rocznik 1988) z kolektywu Open Group, absolwent lwowskiej Akademii Sztuki, który od 2015 roku mieszka we Wrocławiu, nazywa siebie imigrantem i zaznacza, że jest różnica między statusem imigranta i uchodźcy. Przypomina, że gdy razem z kolegami realizował w 2022 roku pierwszy film, był upalny sierpień. Czas, kiedy Ukraina odbiła Chersoń, co wzbudziło nadzieje, że zaraz nastąpi przełom w tej wojnie. – Drugi film w 2024 kręciliśmy zimą – dodaje. – W niedotkniętych wojną miastach Europy i Stanów. Obcokrajowcy są dziś wszędzie; w Nowym Jorku mieszka obecnie nasz kolega Anton Varga, więc dlatego chcieliśmy pokazać i to środowisko ukraińskich uchodźców. Mam wrażenie, że dwa lata dzielące nasze filmy to cała dekada. Film z 2024 roku mówi o pamięci, uchodźstwie i rozszerzonej geografii wojny – tłumaczy.

Pavlo Kovach (rocznik 1987), także absolwent lwowskiej Akademii Sztuki, pozostał we Lwowie. – Osobiście zawsze byłem antymilitarny, a teraz jestem w wojsku, więc mam nową profesję – opowiada. – Taka jest realność, najtrudniejsze, że to się staje normalne. Trudno w niej myśleć o sztuce. Im bliżej frontu jesteś, tym mniej planujesz. Na linii frontu wszystko w każdej chwili może się zmienić, więc żyjesz tu i teraz. W sumie to jest taka ruletka. Nawet i na terenie mniej zagrożonym, np. we Lwowie, możesz być celem ataku i zginąć, jak żona mojego kolegi, która została zabita podczas rakietowego ataku, gdy jej mąż był na froncie. Trudno zrozumieć, że w XXI wieku w centrum Europy, toczy się wojna, w której giną cywile. To nie jest normalne – dodaje.

Kolektyw Open Group powstał w 2012 roku we Lwowie, założyło go sześciu ukraińskich artystów. Jego trzon tworzą nadal: Yuriy Biley, Pavlo Kovach i Anton Varga.