Seks, zdrada i polityka według Anga Lee

Azja, która stworzyła Kamasutrę, wielką rozprawę o sztuce uwodzenia i kochania, dziś patrzy na seks inaczej. Zmienia się rola kobiety w społeczeństwie, odchodzą tradycyjne gejsze. Zmienia się również podejście do erotyki, która – podobnie jak w zachodniej kulturze – nabiera różnych znaczeń.

Pod koniec lat 70. Nagisa Oshima zelektryzował publiczność dwoma filmami, których omal nie przypłacił sądowym wyrokiem za obrazę moralności. W "Imperium namiętności" i "Imperium zmysłów" Japończyk pokazywał najbardziej pierwotne instynkty człowieka i pożądanie tak silne, że aż przekraczające granice śmierci. Jednak to ciągle był film o szaleństwie i namiętności.

W "Ostrożnie, pożądanie" seks pełni już inną rolę. Młoda Chinka Wong Chia ma w czasie japońskiej okupacji Szanghaju w 1942 roku "wystawić" opozycjonistom skazanego na śmierć polityka-kolaboranta. Może to zrobić tylko w jeden sposób: zostając jego kochanką. Ale przyzwyczajony do poddańczego posłuszeństwa tyran chce kobietę zdominować i upokorzyć. Wie, że chwile własnej słabości mogą go drogo kosztować. Seks – zanim tych dwoje kochanków zwiąże – jest drapieżny, dziki, chwilami wręcz sadystyczny. To element władzy.

Komisja działająca przy amerykańskim MPAA przyznała filmowi kategorię NC17 oznaczającą, że młodzież poniżej 17. roku życia nie może go w kinie obejrzeć nawet w towarzystwie dorosłych. To dla każdego filmowca, zwłaszcza producenta, katastrofa. W rodzinnej Azji też nie poszło Angowi Lee lepiej. W Chinach odezwali się nawet seksuolodzy, którzy przestrzegali, iż naśladowanie aktorów z "Ostrożnie, pożądanie" u niewysportowanego człowieka może prowadzić do uszkodzeń ciała.

Ostatecznie Ang Lee zgodził się na wycięcie najbardziej drastycznych 12 minut filmu.

– Tę historię tworzą sceny erotyczne – bronił się reżyser. – Długo o nich z aktorami dyskutowaliśmy, są ogromnie precyzyjne. Układaliśmy je tak, jak przygotowuje się choreografię w filmach walki. Każda pozycja, każdy ruch mają tu swoją wymowę. Na początku pan Yee zachowuje się jak zwierzę, bestia. Ale przyjdzie moment, gdy Wong Chia skuli się jak embrion, a on ją przytuli.

Europejczykom nie trzeba było tego tłumaczyć. Dostrzegli złożoność "Ostrożnie, pożądanie", a scen erotycznych nie potraktowali jak taniej sensacji. Film wyjechał z Wenecji ze Złotymi Lwami. Zwyciężył, podobnie jak kilka lat wcześniej w Berlinie okraszona półpornograficznymi scenami "Intymność" Patrice'a Chereau.

Jest rzeczą oczywistą, że mieszkający od lat w Ameryce Ang Lee wniósł do "Ostrożnie, pożądanie" cząstkę swojego zachodniego doświadczenia. Ale zmieniają się również filmy kręcone przez Azjatów, w których sceny seksu coraz częściej ilustrują nie miłość i namiętność, lecz samotność i obcość.

W zmechanizowanym świecie człowiek przestaje umieć kochać. Guru tajwańskiego kina Tsai Mingliang do jednego ze swoich ostatnich filmów "Kapryśna chmura" zaangażował gwiazdkę porno. Ale nie po to, by opowiadać o namiętnościach.

Erotyka z kina Minglianga to zestaw wykonanych ruchów, które niczego nie niosą ani niczego nie zmieniają w życiu człowieka. Również w "Pomóż mi, Erosie" zrealizowanym przez Lee Kang-Shenga seks przypomina gimnastyczne akrobacje. Jest pozbawiony temperatury, całkowicie mechaniczny. W precyzyjnych układach dwóch, trzech, czterech ciał nie ma erotycznego napięcia. Akt miłosny nie służy zbliżeniu ludzi. On ich jeszcze od siebie oddala. Podkreśla samotność i wyalienowanie. Bohater filmu, nagi, leżąc w łóżku z dziewczyną, koresponduje z nieznajomym facetem przez Internet.

Ta kryjąca się za scenami seksu całkowita pustka uczuciowa jest w kinie nową jakością. Bohaterowie głośnego "Ostatniego tanga w Paryżu" Bertolucciego w ostatniej scenie tęsknili za sobą, za miłością. Potworny gwałt w "Nieodwracalnym" Gaspara Noé powodował rozpacz i bunt. Tu mamy już tylko samotność. Ścianę, której nie burzy nawet bliskość ciał. To przygnębiająca diagnoza kondycji człowieka XXI wieku. Szok znacznie większy niż pełna pasji erotyka z filmu Anga Lee.