Kino zmaga się z upiorami przeszłości

Ponad 60 lat po zakończeniu II wojny światowej w kinach pojawiła się fala filmów o Holokauście. Niemcy chętnie portretują bohaterów, którzy sprzeciwili się nazizmowi. Amerykanie robią głównie rozrywkowe thrillery.

Po sukcesach „Upadku”, „Sophii Scholl. Ostatnich dni” czy „Fałszerzy” na towarzyszących Berlinale targach filmowych jak świeże bułeczki sprzedaje się „Kobieta w Berlinie” Maksa Farberbocka. Grana przez Ninę Hoss Niemka przeżywa gehennę, gdy do stolicy III Rzeszy wchodzi w 1945 r. Armia Czerwona. Na pokazach specjalnych można zobaczyć film Floriana Gallenbergera „John Rabe”, którego tytułowy bohater, biznesmen z Hamburga, w Nanking ratuje tysiące Chińczyków przed Japończykami.

Wiele filmów o II wojnie powstało w Stanach. Jednak Holokaust jest tam pretekstem do odrodzenia się wojennego kina akcji. W Niemczech mimo słabych recenzji dobrą frekwencję ma „Walkiria” Bryana Singera (polska premiera w najbliższy piątek) – thriller o zamachu na Hitlera. A na festiwalu można obejrzeć surrealistyczny obraz Paula Schradera „Adam Resurrected”, w którym były więzień obozu zmuszany przez komendanta do udawania psa nie potrafi uporać się z własnymi wspomnieniami. Strach pomyśleć, co w „Inglourious Bastards” pokaże Quentin Tarantino.

[wyimek]W berlińskim konkursie pojawiły się filmy zadające pytanie: jak żyć po wielkiej traumie? [/wyimek]

Pojawiły się w berlińskim konkursie filmy zadające jedno z najważniejszych pytań, jakie zostawił po sobie wiek XX: jak żyć po wielkiej traumie?

W nakręconym na podstawie powieści Bernarda Schlinka „Lektorze” Stephena Daldry’ego 15-letni chłopak przeżywa w powojennych Niemczech krótki, ale namiętny romans z dojrzałą kobietą. Po ośmiu latach, będąc studentem prawa, zobaczy ją jako oskarżoną w procesie strażniczek z Auschwitz. Tylko on wie, że jego pierwsza w życiu kochanka jest analfabetką. Przez lata będzie jej posyłał do więzienia kasety z nagrywanymi przez siebie książkami. Może właśnie pod wpływem tej lektury prosta kobieta, która zawsze tylko wypełniała rozkazy, zrozumie swoją winę. I sama wymierzy sobie sprawiedliwość.

Daldry opowiada o meandrach miłości, o przebaczeniu, ale również o walce z demonami przeszłości i dorastaniu do wzięcia odpowiedzialności za własne czyny. Największym atutem filmu jest kreacja Kate Winslet, która potrafi pokazać traumę człowieka na zawsze naznaczonego tym, co zrobił. Jednak „Lektor” głównie z powodu swojej ambiwalencji moralnej wzbudza mieszane odczucia.

– Sam nie mam jednoznacznego stosunku do bohaterki – powiedział mi w rozmowie Stephen Daldry. – Chciałem pokazać złożoność ludzkich losów i kruchość wszelkich osądów.

Znakomitym, najlepszym jak dotąd, konkursowym filmem jest „Sztorm” Hansa Christiana Schmidta. To także rozliczenie ze zbrodniami wojennymi, ale z okresu walk na Bałkanach. Przed trybunałem haskim staje generał Goran Durić, oskarżony o deportację, a następnie stracenie kobiet i dzieci z miasteczka Kasmaj, dziś leżącego w Serbii. Prokurator Hannah Maynard znajduje świadka tej masakry. Ale młoda kobieta, która teraz mieszka z mężem i małym synem w Niemczech, nie chce rozdrapywać starych ran. Boi się, bo jej rozmowom z prawniczką towarzyszą groźby serbskich nacjonalistów.

„Sztorm” jest gorzkim filmem, bo pokazuje, że wojennej traumy nie sposób wyrzucić z pamięci. Ale i dlatego, że ludzkie cierpienie zderza się tu z biurokratyczną machiną. Reżyser z Niemiec, świetny polski operator Bogumił Godfrejow, doskonałe aktorki: Angielka Kerry Fox i Rumunka Anamaria Marinka. To jest prawdziwie zjednoczenie Europy.

[i]masz pytanie, wyślij e-mail do autorki