"Antychryst" Larsa von Triera: Seks pełen okrucieństwa

Film zaczyna się od sekwencji nakręconej w zwolnionym tempie na czarno-białej taśmie. Przy dźwiękach muzyki Haendla kobieta i mężczyzna kochają się namiętnie. Kamera z bliska pokazuje genitalia, to znów twarze pełne rozkoszy. W pokoju obok zsuwa się z łóżka dwuletni chłopczyk. Powoli wdrapuje się na biurko, z którego spadają trzy figurki z wyrytymi napisami: „Żałoba”, „Ból”, „Rozpacz”. Dziecko stawia nóżki na parapecie okna. Jeden krok i leci w dół, jego włoski unoszą się od oporu powietrza. W tle rozbrzmiewa ta sama muzyka, która towarzyszy aktowi miłosnemu rodziców. Widzimy z góry, jak chłopczyk spada na chodnik.

Czytaj więcej

Film

Willem Dafoe w Toruniu

Skończył się strajk aktorów – na EnergęCAMERIMAGE przyjedzie Willem Dafoe, by promować film „Biedne istoty” Yorgosa Lanthimosa

Po tej tragedii kobieta nie może dojść do siebie. Dręczy ją poczucie winy, wpada w głęboką depresję. Trafia do szpitala, ale mąż psychoterapeuta chce sam doprowadzić ją do równowagi. Kobieta boi się wszystkiego, najbardziej obrazów lasu, w którym spędziła z synkiem wakacje, pisząc jednocześnie swoją pracę magisterską. Chcąc oswoić ten strach, mąż zabiera ją do ich domu pośrodku puszczy, który, paradoksalnie, nazwali kiedyś Edenem. Ale kraina szczęśliwości zamienia się dla nich w koszmar.

Lars von Trier o „Antychryście”: Mój najbardziej osobisty film

Lars von Trier mówi, że to najbardziej osobisty ze wszystkich jego filmów. Od lat cierpi na depresję, zdarzało się, że miesiącami nie mógł się zmusić do porannego wstania z łóżka. Scenariusz pisał w czasie poważnego nawrotu choroby. W „Antychryście” zmaga się z własnymi demonami, ale jego film nie niesie nadziei. Przeciwnie, terapia kończy się fiaskiem, kobieta popada w skrajną paranoję, wini za śmierć dziecka i siebie, i męża, na którym wyładowuje całą swoją nienawiść i ból.

W leśnym odludziu „Antychryst” zamienia się w horror. Widz staje się świadkiem szaleństwa kobiety. Na ekranie widzimy miażdżenie genitaliów balem drewna, dziurawienie nogi wiertłem czy wycinanie wielkimi, ogrodowymi nożyczkami łechtaczki.

Trier zdaje się doprowadzać do zenitu strindbergowską obsesję mrocznej walki płci. „Antychryst” to starcie kobiety i mężczyzny. Poza nimi przez większą część filmu nie ma innych postaci. Ale tu, inaczej niż w „Dogville” czy „Manderlay”, kobieta ani przez chwilę nie czuje się zniewolona i uległa. Od początku jest silniejsza. Mimo choroby to ona narzuca warunki, próbując mężczyznę unicestwić.

„Antychryst": Dzieło genialne, czy niesmaczny film

W „Antychryście” von Trier kompromituje wszystko: religię, kulturę, naturę. Wiara nie przynosi ukojenia, a katolickie egzorcyzmy nie wyplenią szatana z duszy kobiety zamieniającej się w wiedźmę biorącą odwet na mężczyźnie. Eros łączy się z Tanatosem. Psychoterapia sprawia wrażenie nie tyle leczenia, ile rozwiązywania rebusów. Mąż z notatnikiem, w którym wyrysowuje drabinki, wydaje się żenująco śmieszny i bezradny. Bujna przyroda też nie przynosi skołatanym duszom ukojenia. „Natura to kościół szatana” – mówi kobieta. A przecież wszystko to przegrywa z seksualnym popędem i sadomasochistycznymi instynktami. Tak jak kiedyś bezpieczeństwo dziecka przegrało z dziką rozkoszą, której para nie potrafiła przerwać.

Trier wyraźnie chce zamienić „Antychrysta” w uniwersalną przypowieść. Kobieta i mężczyzna nie mają imion, nie wiadomo też, gdzie toczy się akcja filmu. Reżyser mnoży na ekranie symbole, nawiązuje do Strindberga, Bergmana, Herzoga, Freuda. Horror przeplata się z dramatem psychologicznym. Realizm z koszmarami ze snów człowieka pogrążającego się w otchłań rozpaczy i lęku. Dedykowanie filmu Tarkowskiemu wydaje się nadużyciem.

Ten film podzieli publiczność. Będą tacy, którzy uznają „Antychrysta” za dzieło genialne. Większość jednak wyjdzie z kina zniesmaczona, przekonana, że ma do czynienia z intelektualną hochsztaplerką. Dla mnie to przede wszystkim studium chorego umysłu. Przerażające, bolesne. Nie można ani Trierowi, ani jego aktorom odmówić odwagi. Willem Dafoe, a przede wszystkim Charlotte Gainsbourg (nagroda w Cannes), przekroczyli granice aktorstwa, obnażając najbardziej mroczne zakamarki ludzkiej psychiki. Musiało ich to wiele kosztować. Stale tylko zadaję sobie pytanie, dlaczego ten przesycony okrucieństwem bełkot ma ktoś oglądać.

Najbardziej skandalizujące filmy według Marka Sadowskiego

Ostatnie tango w Paryżu, 1972, reż. Bernardo Bertolucci

Dojrzały mężczyzna spotyka młodą kobietę. W mieszkaniu do wynajęcia, gdzie oboje znaleźli się przypadkowo, następuje ich spontaniczne zbliżenie. Odbywają gwałtowny i brutalny stosunek. Spotkania się powtarzają, akty miłosne także, zawsze gwałtowne, perwersyjne. „Maślane tango”, jak pisano o nim ze względu na oryginalną rolę masła w erotycznej technice, nie jest filmem o miłości. Wywołał szok otwartym katalogiem pozycji erotycznych, rejestracją kolejnych układów dwóch ciał.