Miasto 44 Jana Komasy - recenzja film

Jan Komasa miał 24 lata, kiedy, namówiony przez producenta Michała Kwiecińskiego,  zaczął przygotowywać film o Powstaniu Warszawskim. Osiem lat później, na Stadionie Narodowym, pokazuje go widzom. Porwał się na temat, który dla kilku pokoleń Polaków jest mitem. Do tej pory ekranową wizję tego zrywu  niósł przede wszystkim „Kanał" Andrzeja Wajdy. Komasa zaryzykował. I wygrał.

Czytaj rozmowę z reżyserem

Nie ukrywam, bałam się tego filmu. Twórca „Sali samobójców" należy do pierwszego pokolenia, które wchodziło w życie bez bagażu przeszłości i dzisiaj nie musi rozliczać się z komunizmem  ani od nowa uczyć się demokracji. Ale też jest ono uboższe o polskie październiki, grudnie i sierpnie, które zmuszały do samookreślenia się, odpowiedzi na pytanie: „Kim jestem?". A przychodzi moment, w którym człowiek chce poczuć się zakorzeniony w tradycji. Tylko czym są wydarzenia wojennego sierpnia sprzed 70 lat dla dzisiejszego trzydziestolatka? – myślałam.

Zobacz galerię zdjęć

Powstał film pasjonujący. Młody reżyser nie ocenia, nie zagląda do gabinetów polityków, nie podsłuchuje narad dowództwa. Nie pokazuje żołnierzy. Opowiada o chłopcach i dziewczynach u progu życia, którzy poszli walczyć, bo chcieli czuć się wolni.

Młodzi, piękni, tragiczni

Matka bohatera filmu Stefana Zawadzkiego próbuje zatrzymać  go w domu. Straciła na wojnie męża, teraz panicznie boi się o syna. Ale on, choć czuje się odpowiedzialny za nią i młodszego brata, wciągnięty przez sąsiadkę, śliczną łączniczkę „Kamę", pójdzie do powstania. Jest w „Mieście 44" opowieść o miłości. Desperackiej, rodzącej się na przekór złu, ale przecież naturalnej w tym wieku i w czasie, gdy każdy dzień może być ostatni. Kama kocha się w Stefanie, ale jemu zależy na innej dziewczynie – delikatnej „Biedronce", która w powstaniu zostanie sanitariuszką. Ich losy będą się przeplatać z losami kolegów z posiłkowego oddziału. I z losami powstania, gdy oddział przedziera się z Woli przez Śródmieście na Czerniaków.

Komasa portretuje pokolenie, które szło do walki, bo tak było wychowane, w takich wartościach rosło. Opowiada o buncie. O duchu rewolucji. O ludziach, którzy nie chcieli żyć w strachu, rwali się do wolności. Ale też o umieraniu. Po obejrzeniu tego filmu nie mogę uwolnić się od obrazów konającego miasta. I twarzy młodych ludzi, którzy szli do powstania radośnie, niemal jak na zabawę, a zagłębili się w piekło.

„Miasto 44" można postawić w jednym rzędzie z „Krwawą niedzielą" Paula Greengrassa. Komasa pokazuje zryw zaczynający się euforią, a potem wymykający się spod kontroli. Na początku jest zabawa nad Wisłą i radość towarzysząca pierwszym dniom walki. Potem – rozerwane ciała, wszechogarniająca śmierć, masakra.

Bez znieczulenia

To, co miało trwać kilka dni, staje się tragedią, od której nie ma odwrotu. Bohaterowie filmu walczą do końca. Umierając, nie wykrzykują patriotycznych haseł, płaczą, wołają „mamo!". Czasem uciekają przed kulami, nie wytrzymują psychicznie. Są prawdziwi.

Komasa odtworzył powstańczą Warszawę z pietyzmem. Wszystko w tym filmie tchnie prawdą. A jednocześnie reżyser mówi bardzo nowoczesnym językiem. Mnoży sceny wstrząsające, kręcone bez znieczulenia. Pokazuje horror, ale czy nie tak dzisiaj trzeba mówić o wojnie?

Czasem, żeby rozładować napięcie, ucieka od dosłowności. Z ekranu płynie współczesna muzyka, jakiej słuchają dzisiejsze nastolatki, momentami obraz zwalnia albo pojawiają się efekty niemal jak u Tarantina. I dobrze, bo „Miasto 44" ma przemówić do wyobraźni dzisiejszej widowni. Obejrzałam niedawno „Kanał" Andrzeja Wajdy. Świetny film, ale nie dla widzów wychowanych na „Avatarze". A Komasa potrafi z nimi rozmawiać. I serwuje im potężne, emocjonalne uderzenie.