Fundusze inwestycyjne radzą sobie lepiej niż ubezpieczeniowe

Pracownicze programy emerytalne (PPE) to forma dobrowolnego grupowego oszczędzania na starość. Mają na celu zwiększenie wysokości przyszłego świadczenia emerytalnego. Dwa pierwsze, obowiązkowe, filary systemu emerytalnego, czyli ZUS i OFE, zapewnią emerytury w wysokości od 30 do maksymalnie 70 proc. tego, co zarabialiśmy przed zakończeniem kariery zawodowej. Dodatkowe odkładanie pieniędzy: indywidualnie lub za pośrednictwem zakładu pracy, może więc w przyszłości poprawić byt emeryta.

[srodtytul]Wyższe świadczenia w przyszłości[/srodtytul]

Zdaniem ekspertów PPE mogą zwiększyć przyszłe świadczenie emerytalne nawet o połowę. W Polsce jednak wciąż niewielu pracodawców wprowadza PPE, a w kryzysie, gdy firmy tną wydatki, o taki akt dobrej woli jest jeszcze trudniej.

Składki uczestników programu są naliczane i odprowadzane przez pracodawcę do wybranej instytucji finansowej zajmującej się gromadzeniem i zarządzaniem tymi środkami. Wypłata następuje po uzyskaniu wieku emerytalnego lub nabyciu wcześniejszych uprawnień emerytalnych przez uczestnika programu.

W zależności od decyzji pracodawcy i pracowników oszczędności w ramach PPE mogą być odkładane w ramach umowy: z funduszem inwestycyjnym, grupowego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, pracowniczego funduszu emerytalnego zarządzanego przez pracownicze towarzystwo emerytalne oraz w ramach umowy z zarządzaniem zagranicznym. Trudno wyrokować, która z czterech dostępnych form PPE jest najbardziej opłacalna dla zakładu pracy i jego pracowników, bo każda ma swoje plusy i minusy.

Ocenie mogą jednak podlegać wyniki inwestycyjne, jakie osiągają instytucje, które zarządzają pieniędzmi w programach dla firm. Dlatego warto je obserwować.

[srodtytul]Oceniane po raz pierwszy[/srodtytul]

Do tej pory nie było oceny wyników funduszy inwestycyjnych oraz ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych, które są oferowane w ramach PPE. Podjęła się tego firma Mercer. Przygotowała zestawienie wyników dla funduszy inwestycyjnych oraz ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych zwyczajowo oferowanych w ramach PPE według stanu na koniec czerwca. Przeanalizowała ostatnie trzy miesiące, sześć miesięcy, rok, trzy i pięć lat, które skończyły się ostatniego dnia czerwca.

Wyniki dotyczą czterech podstawowych typów funduszy inwestycyjnych i ubezpieczeniowych oferowanych w ramach PPE, tj. polskich papierów dłużnych, stabilnego wzrostu, zrównoważonych oraz polskich akcji. Wyniki pozostałych typów funduszy (np. zagranicznych akcji) nie są analizowane, bo też rzadko są oferowane w ramach PPE.

Opisujemy wyniki najlepszych i najsłabszych funduszy w trzyletnim (głównie dla ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych) i pięcioletnim (dla funduszy inwestycyjnych) okresie inwestowania. Dla przyszłych emerytów im dłuższe analizowane okresy, tym lepiej, bo zwykle pieniądze odkładamy przez wiele lat.

[srodtytul]Ważne, kto zarządza[/srodtytul]

Te informacje mogą być jedną z ważnych wskazówek przy wyborze instytucji finansowej i oferowanych przez nią funduszy do zarządzania pieniędzmi w ramach PPE. Eksperci są zgodni, że wybór instytucji, która będzie zarządzać środkami, jest bardzo ważny. Od niej zależy bowiem wysokość przyszłego dodatkowego świadczenia. Środki wpłacane do programów są własnością pracowników i ważne jest, czy dana firma wypracowuje większe czy mniejsze zyski w długim okresie. Ale warto też pamiętać, że wyniki historyczne nie dają gwarancji ich powtórzenia w przyszłości.

[srodtytul]Najlepsi i najgorsi w funduszach [/srodtytul]

W ramach funduszy inwestycyjnych polskich papierów dłużnych najwyższą stopę zwrotu w ujęciu pięcioletnim osiągnął fundusz BPH Obligacji 1 (39,9 proc.). Najsłabszy okazał się DWS Polska Dłużnych Papierów Wartościowych, którego stopa zwrotu wyniosła 7,8 proc. Mediana (wartość środkowa; dokładnie połowa wyników funduszy była od niej większa i połowa mniejsza) dla tego okresu wyniosła blisko 31,6 proc.

Na uwagę zasługuje wynik funduszu PKO/CS Obligacji Długoterminowych, który w ciągu trzech lat zarobił 41 proc. Wśród funduszy stabilnego wzrostu najwyższym pięcioletnim wynikiem pochwalić się może Arka Stabilnego Wzrostu (44 proc.), natomiast najsłabiej spisał się KBC Stabilny (21,6 proc.), podczas gdy mediana wyniosła 29 proc.

Najlepszym zrównoważonym funduszem okazał się Arka Zrównoważony (42 proc.), najsłabszym – Pioneer Zrównoważony, który w ciągu pięciu lat stracił 0,5 proc. (mediana dla tego okresu to niemal 27 proc.).

W ostatniej analizowanej kategorii funduszy polskich akcji w długim okresie najlepszy okazał się Legg Mason Akcji z wynikiem 56 proc. W tym samym czasie najsłabszy fundusz, tj. BPH Akcji Dynamicznych Spółek (do niedawna nosił nazwę BPH Top Ameryka), poniósł stratę 43,1 proc. W efekcie różnica między wynikiem najlepszego i najsłabszego funduszu wyniosła blisko 100 pkt proc. Mediana za pięć lat wyniosła 22,6 proc.

[srodtytul]Wyniki rankingu [/srodtytul]

Najwyższą stopę zwrotu za zarówno trzy, jak i pięć lat wśród ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych (UFK) funkcjonujących w ramach PPE osiągnął, według firmy Mercer, Allianz Obligacji – odpowiednio 26,5 proc. oraz 38,7 proc. Najsłabszy okazał się Hestia Bezpiecznego Inwestowania PPE, który miał wynik 1,3 proc. oraz 7 proc. (mediana dla tych okresów wyniosła 12,3 proc. i 27,2 proc.).

Z kolei wśród funduszy stabilnego wzrostu w ciągu trzech lat najlepszy wynik wypracował Aviva Investors Stabilnego Wzrostu PPE (4 proc.), natomiast w ciągu pięciu lat – Allianz Stabilnego Wzrostu (30,5 proc.). Ograniczona liczba funduszy działających przez trzy oraz pięć lat uniemożliwia przedstawienie mediany rynkowej.

Natomiast Generali Fundusz Grupowy Mieszany (5,3 proc.) oraz Nordea Zrównoważony (5,3 proc.) to najlepsze fundusze zrównoważone w ostatnich trzech latach. Najsłabiej wypadał Allianz Aktywnej Alokacji, który stracił 21,7 proc., podczas gdy mediana wyniosła -4,7 proc. W ostatniej grupie funduszy akcji najmniej w ciągu ostatnich trzech lat stracił PZU Pogodna Przyszłość Akcji (-2,1 proc.). Najsłabszy okazał się fundusz

Amplico Akcji, który stracił aż 37,5 proc. (mediana to 25,6 proc.). W tym wypadku także ograniczona liczba funduszy zrównoważonych i akcji działających przez pięć lat uniemożliwia przedstawienie statystyk.

Na koniec 2008 r. liczba działających PPE wyniosła 1078. W sumie 325 tys. osób zgromadziło na starość w tych programach 3,6 mld zł.

[ramka][srodtytul]PPE nie musi być na zawsze[/srodtytul]

- Inicjatywa utworzenia w zakładzie pracy pracowniczego programu emerytalnego, czyli grupowej formy oszczędzania na przyszłą emeryturę, może wyjść od pracowników (np. związków zawodowych). Jednak ostateczna decyzja o jego uruchomieniu należy do pracodawcy.

Aby program mógł w ogóle powstać, w firmie musi do niego przystąpić co najmniej połowa zatrudnionych, a w przypadku największych firm (więcej niż 500 pracowników) – 1/3 zatrudnionych. Zgodnie z ustawą o pracowniczych programach emerytalnych PPE obejmowani są zatrudnieni od minimum trzech miesięcy, chyba że w umowie zakładowej jest napisane inaczej.

- Program emerytalny jest umową określającą wzajemne zobowiązania pracodawcy i pracowników. Aby PPE mógł funkcjonować, pracodawca musi podpisać dwie umowy. Pierwsza to umowa zakładowa zawierana przez pracodawcę z reprezentacją pracowników (związkami zawodowymi, a jeśli ich nie ma, z reprezentacją pracowników wybraną przez załogę). Dotyczy zasad, na jakich pracodawca będzie prowadził program. Obok zakładowej umowy pracodawca musi podpisać umowę z instytucją finansową (lub statut w przypadku programu prowadzonego w formie pracowniczego funduszu emerytalnego), która zajmie się inwestowaniem wpłacanych środków.

- Po podpisaniu umów pracodawca składa wniosek o wpis programu do rejestru prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego. Program rozpocznie działalność, dopiero gdy nadzór go zarejestruje. Na stronie internetowej nadzoru www.knf.gov.pl można znaleźć informacje dla pracodawców planujących utworzenie PPE, m.in. poradnik zawierający informacje o niezbędnych dokumentach potrzebnych do wniosku skierowanego do nadzoru.

- Pracowniczy program może być tworzony jako program samodzielny jednego pracodawcy (zakładowy) albo wspólny dla kilku (międzyzakładowy). Międzyzakładowy program emerytalny wymaga zawarcia umowy międzyzakładowej (między reprezentacją pracodawców a międzyzakładową reprezentacją pracowników) oraz wspólnej dla pracodawców tworzących program umowy z instytucją finansową. Program ten będzie działał na takich samych zasadach we wszystkich uczestniczących w nim zakładach pracy. Istnieje także możliwość wchodzenia do niego nowych.

- Niedawna nowelizacja ustawy o PPE dała pracodawcom możliwość zawieszenia wpłacania składek. Brak tej możliwości zniechęcał do uruchomienia programu. Obecnie pracodawca może zawiesić na trzy miesiące (w ciągu 12 miesięcy) płacenie składki podstawowej bez informowania o tym załogi, gdy pogorszy się jego sytuacja finansowa. Umowa zakładowa może wydłużyć ten okres do sześciu miesięcy. Po tym czasie pracodawca może zawrzeć z reprezentacją pracowników porozumienie o zawieszeniu płacenia lub ograniczeniu wysokości składek podstawowych na okres nie dłuższy niż dwa lata w ciągu kolejnych 48 miesięcy.

Nieco inne zasady obowiązują w przypadku zagrożenia upadłością firmy. Istotne jest również to, że nowelizacja ustawy umożliwiła pracodawcy likwidację programu.

Może on podjąć jednostronnie taką decyzję, a likwidacja nastąpi w ciągu 12 miesięcy.[/ramka]