Barbara Nowacka: PiS z Suwerenną Polską dokonali gigantycznego skoku na państwo

W ubiegłym tygodniu pojawiła się informacja o tym, że debata nad ustawami aborcyjnymi odbędzie się dopiero 11 kwietnia. Jak pani ocenia tę decyzję marszałka Hołowni?

Jako rządząca Koalicja Obywatelska jesteśmy zdeterminowani, by realizować nasz program, którego istotnym elementem jest nasza deklaracja o bezpiecznej, legalnej aborcji do 12. tygodnia ciąży. Kobiety w Polsce zasługują na zaufanie państwa i wpisanie przepisów liberalizujących aborcję do naszego porządku prawnego.

95 proc. wyborców koalicji 15 października oczekuje liberalizacji prawa aborcyjnego. Dlatego przekładanie tej decyzji może tylko doprowadzić do tego, że dziewczyny, które poszły głosować, bo chciały zmiany w tym zakresie, poczują się oszukane. W szczególności dlatego, że ten, który teraz nie dopuszcza do debaty, jest tą osobą, która wcześniej deklarowała dialog.

Czy to może mieć wpływ na wynik wyborów samorządowych i europarlamentarnych?

Nic tak nie szkodzi formacjom politycznym jak wewnętrzne spory. My jesteśmy w stanie porozumieć się między sobą bez prowadzenia ostrej debaty publicznej. Myślę, że takie zdarzenia, jak ta awantura w Sejmie, mogą odbić się nawet na wyniku wyborów prezydenckich, w szczególności dla Szymona Hołowni.

Rafał Trzaskowski już udowodnił, że stoi po stronie kobiet

Kto będzie kandydatem Koalicji Obywatelskiej w wyborach prezydenckich?

Moim kandydatem na prezydenta Polski jest Rafał Trzaskowski i ten pogląd współdzieli cała Koalicja Obywatelska. Oczywiście obecnie Rafał Trzaskowski jest kandydatem na prezydenta Warszawy i liczymy, że osiągnie dobry wynik, bo udowodnił, że jest świetnym gospodarzem miasta.

Rafał Trzaskowski rozumie prawa kobiet, dba o nie, jest przyjacielem kobiet. To w Warszawie są przychodnie i szpitale, w których kobiety czują się bezpiecznie, w których nikt nie zasłania się klauzulą sumienia. Funkcjonuje miejski program szczepień przeciwko HPV oraz in nitro. Rząd w kwestii praw kobiet tez podjął już konkretne działania. Dzięki pracy ministry Izabeli Leszczyny pigułka „dzień po” będzie dostępna bez recepty. To bardzo ważne rozwiązanie, które da kobietom poczucie bezpieczeństwa. Pigułka „dzień po” nie jest w Polsce zabroniona, jest bezpieczna, ale obecnie wymagana jest wizyta u lekarza, który wystawi receptę, co się wiąże z kosztami i upływającym czasem, który tu jest kluczowy. Dlatego ta pigułka musi być dostępna bez zbędnej biurokracji. Czekamy na podpis prezydenta.

Myśli pani, że prezydent ją podpisze?

Na razie prezydent dał się poznać jako ignorant w tej dziedzinie. Nie mam za to żadnych wątpliwości, że prezydent Rafał Trzaskowski nie wahałby się ani przez minutę.

„Doktryna Horały” widoczna na każdym kroku

Jest pani szefową MEN od kilku miesięcy i od samego początku prowadzicie audyty. Czy to może się skończyć procesami i więzieniem dla poprzedniego kierownictwa MEN?

Poseł PiS Marcin Horała sformułował coś, co można określić mianem „doktryny Horały”. W jednym z programów powiedział o działaniach swoich partyjnych kolegów tak: jeśli ktoś kradł niezgodnie z procedurami, to powinien być ukarany. To oczywiście wyraźna sugestia, że można działać w sposób naganny, jeśli przy okazji przestrzega się sformułowanych wcześniej procedur. No nie, albo jest się uczciwym, albo jest się nieuczciwym. Nieuczciwi też przecież pisali swoje procedury. Przykład? Procedury dotyczące Willi+ pozwalały na wydawanie indywidualnych decyzji ministra bez względu na opinię komisji konkursowych czy recenzentów. Nieważne były nawet kryteria formalne. Ale wszystko było zgodnie z procedurami. Jesteśmy pewni, że Willę+ rozliczymy. Obecnie sprawa jest w prokuraturze.

Czy już jesteście w stanie oszacować, ile razem pieniędzy zostało, w waszej opinii, wydanych niezgodnie z przeznaczeniem?  

Cały czas to liczymy. Sprawdzamy konkursy. Przyglądamy się, gdzie miała zastosowanie „doktryna Horały”. Weźmy pod uwagę choćby dofinansowanie dla różnych fundacji rzędu 100–200 tys. zł. Często nie stawiano organizatorom żadnych wymagań, np. był konkurs dotyczący organizacji biegu, ale nie wiadomo było, na ile osób i na jakim dystansie. Organizatorzy, w tym przypadku chodzi konkretnie o młodą gwiazdeczkę Twittera z ambicjami politycznymi, musieli tylko wskazać, że impreza się odbyła. Nikt nie oczekiwał od nich kosztów osobowych czy kosztów promocji.

Kolejny kontrowersyjny temat, to słynny projekt pana Czarnka „Inwestycje w oświacie”. Tu głównymi beneficjentami były szkoły prowadzone przez związki wyznaniowe – publiczne i niepubliczne. Brak transparentności, jasnych zasad, za to mnóstwo wątpliwości. Na pierwszy rzut oka wygląda to jak kasa dla swoich – takie procedury, zgodnie z „doktryną Horały”. Ten gigantyczny skok na państwo, którego dokonał PiS wspólnie z Suwerenną Polską, jest dziś trudny do ogarnięcia i oszacowania, ale spokojnie, wszystko będzie rozliczone. 

Jak można było te pieniądze wydać lepiej?

Proszę zwrócić uwagę na sprawę laptopów dla czwartoklasistów. Problem w tym, że twórcy tego programu mieli najpierw pomysł wyborczy, chcieli coś dać, a dopiero później zastanawiali się co i w dodatku, jak to zapisać w KPO. Wymyślili więc rozdawanie laptopów dzieciom, ale nie przygotowali strategii ich wykorzystania. To po prostu był prezent wyborczy czy – jak kto woli – kiełbasa wyborcza.

Przemysław Czarnek nie zastanawiał się nad tym, w jaki sposób wykorzystać ten sprzęt do celów edukacyjnych, nie zadbał o bezpieczeństwo cyfrowe ani o higienę cyfrową dzieci. Nie zapewniono dostępu do cyfrowych podręczników. W zasadzie można powiedzieć, że rozdano zabawki, z którymi uczniowie mogli zrobić, co chcieli.

Jak wy chcecie ten program poprawić?

Powołałam Radę ds. Informatyzacji Edukacji. Są w niej ludzie zajmujący się m.in. cyberbezpieczeństwem, bezpieczeństwem dzieci w sieci i osoby znające się na sztucznej inteligencji. To świetni eksperci, z których udziałem zostanie wypracowana strategia postępu technologicznego w szkołach. To są ludzie, którzy znają się na cyfryzacji, a nie PR-owcy, którzy patrzą, co się opłaca wyborczo. Wydali 1,2 mld zł z KPO, które zresztą za rządów PiS zostało zablokowane.

W jaki sposób można zmienić szkołę? 

Coraz częściej mówi się też o zakazie smartfonów w szkole.

Żeby wprowadzać zakaz, musi być dla niego zrozumienie i akceptacja. Dziś tego nie ma. To nie zakaz odciągnie uczniów od urządzeń, ale dobra propozycja innej formy spędzania czasu w szkole, np. ciekawych lekcji W-F czy stworzenia przestrzeni, gdzie dzieci w czasie przerwy będą mogły się wyciszyć, ale też ze sobą normalnie porozmawiać. Nie widzę powodów, żeby zacząć od zakazów i rewolucji w dziedzinie, której my, jako społeczeństwo, nie mamy jeszcze przedyskutowanej. Szkoły są w dużym stopniu autonomiczne i mogą odpowiednie zapisy formułować w statutach szkolnych.

Są szkoły, w których oferuje się dzieciom wspólne przestrzenie i aktywności, oraz takie, w których niewiele się dzieje. I dzieci sięgają po telefon.

Czasami wystarczy w szkole jeden zapaleniec, żeby szkoła stała się dla jej uczniów najwspanialszym miejscem na świecie. Ważne jest działanie dyrekcji szkoły, która rozumie potrzebę rozwoju dziecka, nie boi się zmian, pozyskuje dodatkowe środki na sprzęt, modernizację. I samorząd, który w tym pomoże. Dokładamy wszelkich starań, by dobrostan uczniów się poprawiał, ale nie można każdej sprawy załatwiać centralnie, w dodatku systemem odgórnych zakazów.

Ostatnio spore poruszenie wywołała informacja o tym, że przez kolejne dwa lata nie będzie już dodatkowych podwyżek dla nauczycieli. To już pewne?

Nauczyciele właśnie dostają rekordowe podwyżki w wysokości 30 i 33 proc. Zdecydowana większość samorządów te podwyżki już wypłaciła – to ponad 80 procent. Oczywiście chcemy utrzymać trend wzrostowy, ale sytuacja finansowa państwa po ośmiu latach PiS jest naprawdę bardzo zła, dlatego za wcześnie jest na składanie konkretnych deklaracji.

Niedawno w przestrzeni publicznej pojawiła się sprawa dotycząca klocków Lego dla szkół. Podobno urzędnicy będą musieli je przeliczyć.

W ubiegłym roku, za rządów PiS, za kwotę 800 tys. zł zakupiono zestawy Lego i przekazano je szkołom. Z klocków miały być budowane roboty, które miały brać udział w walkach robotów. Problem w tym, że nie podpisano umów użyczenia i zrobił się potworny bałagan administracyjny. Teraz to trzeba wszystko zinwentaryzować. Na szczęście nie trzeba każdego klocka liczyć oddzielnie. Jak zwykle nie opracowano żadnej strategii.

Naszym poprzednikom wydawało się, że wszystko można robić niechlujnie i jakoś to będzie. Czy myśleli, że wiecznie będą u władzy? Nie mieliśmy świadomości, jak arogancka była tamta władza. Niby widzieliśmy, jak jeździli z czekami, promesami, jak pompowali pieniądze w regiony, gdzie czuli się mocni politycznie, ale chyba nikt nie zdawał sobie sprawy ze skali tego zjawiska. A jest ona porażająca. Kolejnych czterech lat PiS Polska jako państwo by nie przetrwała zarówno pod kątem finansowym, jak i instytucjonalnym.