Czy stwierdzenie nieważności decyzji nie wymaga wcześniejszego wyczerpania toku instancji

- Strona po otrzymaniu decyzji nie wniosła od niej odwołania. Po upływie terminu do wniesienia odwołania, doszła jednak do wniosku, że ta decyzja rażąco narusza prawo. Czy strona może zażądać stwierdzenia nieważności decyzji, jeśli nie wniosła od niej odwołania?

Tak.

Przesłanki stwierdzenia nieważności decyzji określa art. 156 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.). Nieważność decyzji stwierdza się m.in. w razie wydania jej bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa (art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.). O rażącym naruszeniu prawa można mówić wówczas, gdy podjęte rozstrzygnięcie jest w oczywisty sposób sprzeczne z treścią niebudzącej wątpliwości i mającej zastosowanie w danej sprawie normy prawnej (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 czerwca 2019 r., sygn. I OSK 2147/17, LEX nr 2699726). Ponadto, za rażące należy uznać tylko takie naruszenie prawa, w wyniku którego powstają skutki niemożliwe do zaakceptowania z punktu widzenia zasady praworządności. Tak więc nie każde, nawet oczywiste, naruszenie prawa może być uznane za rażące (wyrok NSA z 11 kwietnia 2019 r., sygn. II OSK 1334/17, LEX nr 2656374).

Czytaj także:

Stwierdzenie nieważności decyzji naruszałoby zasadę pewności prawa - wyrok NSA

W myśl art. 157 § 1 k.p.a. właściwy do stwierdzenia nieważności decyzji jest organ wyższego stopnia, a gdy decyzja została wydana przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze – ten organ. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu (art. 157 § 2 k.p.a.). Przyjmuje się, że wszczęcie postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności na żądanie strony nie zwalnia organu od skontrolowania decyzji, której dotyczy to postępowanie, pod względem występowania wszystkich przesłanek z art. 156 § 1 k.p.a. (por. np. wyrok NSA w Warszawie z 11 kwietnia 2001 r., sygn. IV SA 645/99, LEX nr 53459).

Rozstrzygnięcie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji następuje w drodze decyzji (art. 158 § 1 k.p.a.). Stwierdzenie nieważności ma ten skutek, że dana decyzja traci swoją moc obowiązującą od dnia wydania (por. np. wyrok NSA z 10 kwietnia 2008 r., sygn. I OSK 680/07, LEX nr 478868). Decyzja organu wymienionego w art. 157 k.p.a., stwierdzającego nieważność innej decyzji z przyczyn wymienionych w art. 156 § 1 k.p.a., jest decyzją organu I instancji wydaną w trybie nadzoru i przysługuje od niej odwołanie w postępowaniu instancyjnym (por. np. wyrok NSA w Warszawie z 12 marca 1981 r., sygn. SA 472/81, LEX nr 9608).

Podkreśla się, że art. 156 k.p.a. pozwala na weryfikację zarówno decyzji ostatecznych, jak i nieostatecznych. W wyroku NSA w Warszawie z 7 stycznia 1992 r. (sygn. III SA 946/91, LEX nr 26039) zwrócono uwagę, że strona – zamiast wnieść odwołanie – może złożyć wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji, przed upływem terminu do jej zaskarżenia. Jeżeli strona wyraźnie powoła się na art. 156 § 1 k.p.a., który wyklucza stosowanie trybu odwoławczego, to organ wyższego stopnia (wskazany w art. 157 k.p.a.) powinien rozpoznać ten wniosek w trybie nadzoru, jako organ I instancji. W wyroku NSA w Warszawie z 19 maja 1989 r. (sygn. IV SA 90/89, ONSA 1989/1/49) podkreślono, że niewniesienie odwołania przez stronę nie jest przeszkodą dla złożenia przez nią wniosku o stwierdzenie nieważności tej decyzji jako ostatecznej.

Autorka jest radcą prawnym

podstawa prawna: art. 156-159 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego. (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 2096 ze zm.)