Czy decyzją pracodawcy „wysłuchanie" zastąpić mogą pisemne wyjaśnienia?
- Urzędnik państwowy zatrudniony na podstawie umowy o pracę opuścił dzień pracy bez usprawiedliwienia. Pracodawca postanowił ukarać go za to karą porządkową. Nie chciał jednak słuchać wyjaśnień pracownika i kazał mu wytłumaczyć się na piśmie. Czy mógł tak zrobić?
Nie. Zgodnie z art. 109 § 2 kodeksu pracy, kara porządkowa może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika. Instytucja „wysłuchania" ma na celu z jednej strony – zobiektywizowanie decyzji przełożonego, z drugiej zaś strony – umożliwienie pracownikowi, złożenia wyjaśnień w istotnej dla niego sprawie, przed uruchomieniem formalnego postępowania. Dlatego też wysłuchanie pracownika musi być uprzednie w stosunku do zastosowania kary (por. wyrok SN z 4 marca 1999 r. I PKN 605/98, OSNAPiUS 2000 nr 8, poz. 307).
Z literalnego brzmienia tego przepisu wynika, że złożenie wyjaśnień przez pracownika powinno mieć formę ustną (wysłuchanie). Przyjmuje się jednak, że pracownik może swoje wyjaśnienia złożyć na piśmie pod warunkiem, że to on zdecyduje o wyborze takiej a nie innej formy „wysłuchania". Jak uznał, bowiem SN w wyroku z 16 czerwca 1999 r. (I PKN 114/99, OSNAPiUS 2000 nr 17, poz., 644) literalne, jak i potoczne rozumienie użytego przez ustawodawcę zwrotu „po uprzednim wysłuchaniu" wymaga od pracodawcy zachowania ustnego sposobu wysłuchania pracownika, który w tej właśnie formie ma najpełniejsze możliwości wyjaśnienia kwestii spornych, jakie ewentualnie uzasadniają następcze nałożenie kary porządkowej. W tym celu pracodawca powinien stworzyć warunki niezbędne do ustnego wysłuchania pracownika, który może z tej ciążącej na pracodawcy ustawowej powinności (a własnego uprawnienia), skorzystać według swojego uznania. Może, więc ustnie wytłumaczyć okoliczności i motywy swojego zachowania, złożyć wyjaśnienia na piśmie albo też w ogóle nie skorzystać ze swojego pracowniczego uprawnienia.
Każdy z tych sposobów zachowania się pracownika będzie równoznaczny z zachowaniem przez pracodawcę obligatoryjnego wymagania z art. 109 § 2 kodeksu pracy, w postaci koniecznego uprzedniego wysłuchania pracownika przed zastosowaniem kary porządkowej. Innymi słowy pracodawca nie może zastosować kary porządkowej z pominięciem obligatoryjnego faktycznego wysłuchania pracownika, chyba, że to on z takiego wysłuchania (w tradycyjnej formie) zrezygnuje.
podstawa prawna: Art. 109 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 108 ze zm.)
