"Załatwienie sprawy przed mediatorem jest dużo tańsze"
Na wniosek i z urzędu
Podstawowym celem mediacji jest polubowne dojście do rozwiązania sporu, bez przeprowadzania rozprawy. Zgodnie z przepisami mediacja może być przeprowadzona na wniosek skarżącego lub organu, który powinien być złożony przed wyznaczeniem rozprawy. Przeprowadzone postępowanie mediacyjne ma zaś doprowadzić do wyjaśnienia i rozważenia okoliczności faktycznych oraz prawnych sprawy. W konsekwencji pozwolić na przyjęcie przez strony ustaleń co do sposobu załatwienia sprawy. Mediacja może też zostać podjęta bez wniosku, tj. z urzędu przez sam sąd. Organ administracyjny może się jednak sprzeciwić mediacji, co spowoduje, że nie dojdzie ona do skutku.
Postępowania mediacyjnego nie prowadzi już sędzia czy referendarz sądowy, ale niezależny mediator. Postępowanie mediacyjne nie jest też jawne. Mediator, strony i inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym są obowiązani zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedzieli się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony postanowią inaczej.
Z jego przebiegu sporządza się protokół, którego jednym z najistotniejszych elementów są ustalenia dokonane przez strony co do sposobu załatwienia sprawy. Jeśli mediację zwieńczy sukces na ich podstawie, organ uchyla lub zmienia zaskarżony akt albo wykonuje lub podejmuje inną czynność stosownie do okoliczności sprawy. Co istotne, propozycje ugodowe, ujawnione fakty lub oświadczenia złożone w toku postępowania mediacyjnego nie mogą być wykorzystywane po jego zakończeniu, z wyjątkiem ustaleń zawartych w protokole.
Nic się nie traci
Podkreślenia wymaga, że podjęcie próby mediowania przed sądem administracyjnym nie niesie żadnego ryzyka dla skarżącego. Przede wszystkim taki wybór nie zamyka mu drogi do sądu.
Gdy mediacja zakończy się fiaskiem, sprawa trafia na zwykłe sądowe tory. W praktyce niejako odżywa skarga złożona wcześniej. Jeśli w wyniku mediacji na papierze strony doszły do porozumienia, ale finalnie wydana na tej podstawie decyzja jednak nie jest satysfakcjonująca, jej adresatowi ponownie przysługuje na nią osobna skarga do sądu.
