Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE przygotowało wstępną opinię dotyczącą budzącego wiele kontrowersji, szczególnie wśród środowisk sędziowskich, projektu nowej ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa.
O taką opinię wystąpił przewodniczący obecnej KRS, Dariusz Zawistowski.
Jak czytamy w dokumencie, głównym celem projektu ustawy jest zmiana procedury powoływania sędziów pełniących funkcję członków Krajowej Rady Sądownictwa, reorganizacja wewnętrznej struktury Rady oraz modyfikacja procedury wyboru sędziów i asesorów sądowych. Proponowane zmiany oznaczałyby w skrócie, że to władza ustawodawcza, a nie sądownicza, powoływałaby piętnastu przedstawicieli sędziów do Krajowej Rady Sądownictwa, a ponadto władza ustawodawcza i wykonawcza mogłyby wywierać decydujący wpływ na proces wyboru sędziów. – Zagroziłoby to niezależności organu, którego głównym celem jest zagwarantowanie niezależności sądów w Polsce – pisze OBWE.
Jak czytamy dalej, w szczególności zawarta w projekcie stawy propozycja, aby odebrać władzy sądowniczej uprawnienia do wyboru sędziów zasiadających w Krajowej Radzie Sądownictwa i przekazać je władzy ustawodawczej, skutkuje ryzykiem zwiększenia ingerencji politycznej w zarządzanie wymiarem sprawiedliwości, z możliwymi negatywnymi skutkami dla niezależności sądownictwa w Polsce. - Podejście takie jest też sprzeczne z międzynarodowymi i regionalnymi zaleceniami dotyczącymi niezależności sądownictwa, w których stwierdza się, że członków rad sądownictwa powinna wybierać władza sądownicza – podkreśla OBWE.
Jej zdaniem będzie to niezgodne nie tylko z polską konstytucją, ale również z zaleceniami dotyczącymi niezależności sądów opracowanymi pod auspicjami OBWE i Rady Europy, w których stwierdza się, że sędziów-członków rad sądownictwa powinna wybierać władza sądownicza
W uzasadnieniu do projektu wskazuje się, że proponowane zmiany w sposobie wyboru sędziów pełniących funkcję członków Krajowej Rady Sądownictwa mają na celu „urzeczywistnienie zasady reprezentatywności wszystkich grup zawodowych sędziów" w Krajowej Radzie Sądownictwa i „uproszczenie tego procesu". Zdaniem OBWE pierwszy cel raczej nie zostanie osiągnięty przez zastosowanie proponowanego systemu wyboru, w przypadku którego nie określono kryteriów i procedur mających zapewnić reprezentację sądownictwa na wszystkich szczeblach, a więc może on w rzeczywistości uczynić Krajową Radę Sądownictwa mniej reprezentatywną. - Jednocześnie, chociaż uproszczenie takich procedur może wydawać się pożądane, nie powinno ono następować kosztem zagrożenia niezależności konstytucyjnego organu powołanego do obrony niezależności sądów i niezawisłości sędziów przez przyznanie władzy ustawodawczej decydującego wpływu na takie powołania – zauważa OBWE.
OBWE wytyka też, iż w projekcie nie określono procedur zapewniających reprezentatywność sędziów będących członkami Krajowej Rady Sądownictwa dla całego wymiaru sprawiedliwości na wszystkich jego szczeblach i we wszystkich rodzajach sądów, a tym samym nie wydaje się on być zgodny pod tym względem z art. 187 Konstytucji. Z kolei obowiązujący obecnie art. 11 Ustawy z 2011 r. określa pewną liczbę sędziów będących przedstawicielami każdej instancji sądowej i każdego rodzaju sądów, tj. sędziów Sądu Najwyższego, sądów apelacyjnych, sądów okręgowych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych zgodnie z art. 187 Konstytucji.
W opinii OBWE zaleca utrzymanie zasady, zgodnie z którą sędziowie pełniący funkcję członków Krajowej Rady Sądownictwa są wybierani przez przedstawicieli sędziów.
