Prezydencki projekt ustawy o Sądzie Najwyższym przewiduje dla sędziów SN karę dyscyplinarną obniżenia wynagrodzenia zasadniczego o 5–50 proc. na czas od sześciu miesięcy do dwóch lat oraz taką samą karę dyscyplinarną dla sędziów sądów powszechnych w stanie spoczynku.
Nie jest to nowe rozwiązanie, bo karę obniżenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego dodano do katalogu kar dyscyplinarnych 5 stycznia 2017 r. nowelizacją ustawy o ustroju sądów powszechnych. Nie są znane opinii publicznej żadne wyniki badań czy analizy, które by wykazywały, że ta kara przyczyniła się do poprawy sytuacji w sądownictwie, przyspieszyła rozpatrywanie spraw czy skróciła procesy sądowe. Rozwiązanie to było szeroko krytykowane, także na łamach „Rzeczpospolitej". Pomimo argumentów zawartych w tych publikacjach unormowania te nie zostały zmienione, a obecna nowelizacja ustawy o Sądzie Najwyższym w art. 74 § 1 pkt 3 i art. 105 pkt 11 przewiduje nieuzasadnione obostrzenie tej kary.
Kary według kodeksu pracy
Powszechnie przyjmuje się, że sędzia i sędzia SN pozostaje w stosunku pracy. W konsekwencji zgodnie z art. 5 kodeksu pracy w zakresie nieuregulowanym przepisami szczególnymi do stosunków pracy sędziów stosuje się regulacje kodeksu pracy. W tym art. 108 § 2 k.p., zgodnie z którym za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, za opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub za spożywanie alkoholu w czasie pracy – pracodawca może stosować karę pieniężną.
Przy czym według § 3 tego przepisu kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń, o których mowa w art. 87 § 1 pkt 1–3. Karę obniżenia wynagrodzenia zasadniczego, nie więcej niż o 25 proc. – przez okres nie dłuższy niż sześć miesięcy – przewidziano w ramach odpowiedzialności dyscyplinarnej w art. 114 ust. 2 pkt 3 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej wobec osób zajmujących wyższe stanowiska w służbie cywilnej oraz pracowników służby cywilnej.
Kij ma dwa końce
Wprowadzając karę obniżenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w nowelizacji z 5 stycznia 2017 r. powoływano się na argument, iż to rozwiązanie jest swoistą recepcją na grunt sądowych postępowań dyscyplinarnych unormowań dotyczących pracowników służby cywilnej. Kara dyscyplinarna dla sędziów przewiduje jednak czterokrotnie dłuższy czas obniżania wynagrodzenia. Ponadto projektowane przepisy – w porównaniu z przewidzianymi dla pracowników służby cywilnej – dwukrotnie podwyższają górną granicę kary. Tymczasem historia dostarczyła wiele przykładów braku skuteczności w zwalczaniu przestępstw poprzez surowość kary.