Sprawa dotyczy wpisania do polskich ksiąg stanu cywilnego aktu urodzenia dziecka, które urodziło się w Wielkiej Brytanii. Zgodnie z brytyjskim aktem urodzenia rodzicami tego dziecka są dwie Polki. W przeszłości Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego odmówił już transkrypcji aktu urodzenia, ponieważ naruszałoby to podstawowe zasady polskiego porządku prawnego. Decyzja ta została zaskarżona przez matkę dziecka i w październiku 2018 r. Naczelny Sad Administracyjny orzekł, że transkrypcja aktu urodzenia, które jako rodziców wskazuje dwie matki, jest dopuszczalna. NSA uchylił niekorzystną decyzję, wobec czego Kierownik USC musiał jeszcze raz zająć się sprawą. W efekcie, uwzględniając wyrok NSA, Kierownik USC w grudniu 2018 r. dokonał transkrypcji aktu urodzenia dziecka. Mimo tego prokurator stanął na stanowisku, że ta decyzja narusza podstawowe zasady porządku publicznego RP i zaskarżył dokonanie transkrypcji do WSA w Krakowie.
Czytaj także: ETPC: państwo powinno pomagać matkom i surogatkom
W wyroku z dnia 10 października 2018 r. (sygn. II OSK 2552/16) NSA podkreślił, że odmowa transkrypcji stanowiłaby naruszenie praw dziecka wynikających m.in. z Konstytucji RP, Konwencji o Prawach Dziecka oraz Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Wskazując na prawo Unii Europejskiej oraz wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej NSA stwierdził, że obowiązek transkrypcji aktu urodzenia, realizowany wyłącznie w celu ochrony praw dziecka i poświadczenia jego tożsamości, nie stoi w sprzeczności z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP oraz zasadami porządku publicznego. NSA przesądził o dopuszczalności transkrypcji aktu urodzenia.
Zdaniem HFPC nie jest możliwe dokonywanie ponownej oceny transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia tego dziecka przez pryzmat zasady porządku publicznego. Okoliczności te ostatecznie wyjaśnił NSA w przywołanym wyroku. HFPC stoi na stanowisku, że Kierownik USC, a także WSA w Krakowie, są związani oceną prawną, której dokonał NSA. Uchylenie aktu urodzenia dziecka stanowiłoby podważenie prawomocnego i ostatecznego wyroku NSA, co jest nie do pogodzenia także z art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (gwarantującym prawo do rzetelnego postępowania sądowego) i zasadami demokratycznego państwa prawnego.
Ponadto HFPC argumentuje, że czynienie przeszkód w transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia dziecka musi być rozpatrywane w kontekście naruszenia jego praw gwarantowanych przez Konstytucję RP oraz normy prawa międzynarodowego, w tym prawa unijnego.
Kalendarium sprawy
- 3 czerwca 2015 r. Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego w Krakowie odmówił transkrypcji aktu urodzenia;
- 21 sierpnia 2015 r. Wojewoda Małopolski utrzymał w mocy decyzję Kierownika USC;
- 11 września 2015 r. matka wniosła skargę do sądu administracyjnego na decyzję Wojewody;
- 22 kwietnia 2016 r. Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił swój udział w sprawie;
- 10 maja 2016 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę – podzielił argumenty, że transkrypcja stanowiłaby naruszeniu podstawowych zasad polskiego porządku prawnego;
- 11 lipca 2016 r. matka wniosła skargę kasacyjną od wyroku WSA;
- 9 października 2018 r. Helsińska Fundacja Praw Człowieka złożyła wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, jak również o zadanie pytania prejudycjalnego do TSUE, dotyczące tego, czy prawo UE powinno być rozumiane w ten sposób, że wyklucza odmowę dokonania transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia jako godzącego w podstawowe zasady porządku prawnego danego państwa. W tym zakresie HFPC powołała się na wyrok TSUE z 5 czerwca 2018 r. w sprawie C-673/16 Coman;
- 10 października 2018 r. Naczelny Sąd Administracyjny w całości uwzględnił skargę kasacyjną i uchylił wyrok WSA oraz poprzedzające go decyzje. NSA podkreślił, że odmowa transkrypcji stanowiłaby naruszenie praw dziecka wynikających m.in. z Konstytucji RP, Konwencji o Prawach Dziecka, EKPC oraz prawa unijnego;
- Grudzień 2018 r. – Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego dokonał transkrypcji brytyjskiego aktu urodzenia dziecka (wpisuje do polskich ksiąg stanu cywilnego);
- 28 stycznia 2019 r. – Prokurator Prokuratury Okręgowej w Krakowie zaskarżył do WSA w Krakowie dokonanie transkrypcji.
