Brak decyzji UE o otwarciu negocjacji akcesyjnych z Albanią i Macedonią Północną był błędem, który już teraz wywołał negatywne konsekwencje na Bałkanach Zachodnich. Musimy jak najszybciej zniwelować jego skutki poprzez wdrożenie pozytywnej agendy wobec regionu i tym samym podjąć próbę ratowania wiarygodności polityki Unii wobec najbliższego sąsiedztwa.
Ufam, że zgodnie z decyzją Rady Europejskiej zaangażowanie Unii na rzecz reform w państwach aspirujących się zwiększy. Raport Komisji Europejskiej, oczekiwany w styczniu 2020 r., powinien zidentyfikować obszary, w których niezbędne jest wsparcie. Tej kwestii poświęciliśmy, wraz z pozostałymi ministrami spraw zagranicznych, wiele spotkań – ostatnie, z udziałem partnerów z Albanii i Macedonii Północnej, odbyło się 9 grudnia w Brukseli.
Brak zaangażowania? Ryzykowny
Polska konsekwentnie wspiera integrację europejską Bałkanów Zachodnich. Zrozumienie dla bałkańskich partnerów bierze się z jednej strony z podobieństwa trudnych uwarunkowań historycznych, z drugiej zaś – z pozytywnych doświadczeń naszego 15-letniego członkostwa. Chcemy, by drzwi do UE pozostawały otwarte dla każdego państwa europejskiego, które podziela wartości leżące u jej źródeł i podąża ścieżką reform dostosowujących jego system polityczny i gospodarkę do standardów Wspólnoty. Brak zaangażowania Wspólnoty w region mógłby umożliwić innym aktorom, niepodzielającym naszych wartości i interesów, umacnianie swojej pozycji blisko granic UE.
Bez integracji Bałkanów Zachodnich ze strukturami euroatlantyckimi nie można uznać procesu budowy wspólnej Europy za zakończony. Stąd nasze silne poparcie dla realizacji obietnic co do polityki rozszerzenia, wyrażone m.in. w listach i wspólnych oświadczeniach – sygnowanych przez premierów państw Grupy Wyszehradzkiej oraz grupę kilkunastu ministrów spraw zagranicznych – w czerwcu, październiku i listopadzie.
Wraz z innymi państwami przyjaciółmi rozszerzenia opowiadamy się za rozpoczęciem przez UE procesu negocjacji akcesyjnych z Albanią i Macedonią Północną – państwami, które wypełniły stawiane przed nimi warunki i odważnie realizują trudne reformy wewnętrzne. Jesteśmy także otwarci na dyskusję w sprawie wzmocnienia instrumentów polityki rozszerzenia, powinna się ona jednak toczyć równolegle do prowadzonych już działań i nie może stanowić pretekstu do opóźniania decyzji dotyczących rozszerzenia.
Polska chce dzielić się swoimi doświadczeniami transformacji ustrojowej i akcesji do UE. Nasza administracja posiada świeżą pamięć instytucjonalną dotyczącą procesu akcesyjnego. Od 2004 r. aktywnie uczestniczymy w projektach „twinningowych" (współpracy bliźniaczej), głównie z zakresu infrastruktury i audytu środków publicznych – do dziś zostało zakończonych 13 takich projektów, a dwa są w trakcie realizacji. Łączna kwota finansowania tych projektów z udziałem Polski sięga 17,7 mln euro. Dzielimy się także naszymi doświadczeniami w ramach konferencji (belgradzkiej, skopijskiej i tirańskiej) oraz realizujemy programy szkoleniowe, takie jak Akademia Rozszerzenia.
Pomoc liczona w milionach
W 2019 r. Polska przewodniczyła w procesie berlińskim, w którym biorą udział kraje Bałkanów Zachodnich aspirujące do członkostwa (Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Kosowo, Macedonia Północna, Serbia) oraz wybrane państwa UE. W projekty realizowane w ramach procesu zaangażowane są instytucje unijne i międzynarodowe instytucje finansowe, których celem jest zbliżanie państw poprzez łączenie gospodarek, systemów energetycznych i transportowych w zakresie infrastruktury, regulacji prawnych i współpracy społeczeństw.
Głównym wydarzeniem polskiego przewodnictwa był szczyt Bałkanów Zachodnich w Poznaniu w dniach 3–5 lipca 2019 r. Na zaproszenie premiera Mateusza Morawieckiego do stolicy Wielkopolski przybyło 13 szefów rządów (m.in. premierzy wszystkich krajów Bałkanów Zachodnich, kanclerz Angela Merkel, premierzy Wielkiej Brytanii i Francji), a także wysoka przedstawiciel Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. Spotkaniu liderów towarzyszyły spotkania ministrów spraw zagranicznych, gospodarki i spraw wewnętrznych oraz fora think tanków, społeczeństwa obywatelskiego i biznesu – w sumie 1300 osób.
W Poznaniu ogłoszono wyasygnowanie kolejnej puli środków finansowych na rzecz realizacji projektów wspierających wzajemne połączenia infrastrukturalne i przedsiębiorczość na Bałkanach Zachodnich. Nowy pakiet „connectivity" o wartości 180 mln euro obejmuje osiem projektów transportowych i energetycznych, takich jak modernizacja kolejowej stacji granicznej, instalacja urządzeń sygnalizacyjnych i telekomunikacyjnych, budowa i modernizacja autostrady, linii przesyłowych energii elektrycznej oraz gazociągu.
Inne projekty będą służyć poprawie bezpieczeństwa na drogach i rozbudowie przejść granicznych oraz rozwojowi internetu szerokopasmowego w Albanii, Czarnogórze i Macedonii Północnej.
Przywrócić optymizm
Podczas sprawowania przewodnictwa w procesie berlińskim Polska wyraziła swoje poparcie dla rozszerzenia jako strategicznej polityki UE. Przekazaliśmy środki finansowe w wysokości 1,52 mln euro na projekty, które posłużą rozwojowi infrastruktury transportowej i energetycznej na Bałkanach Zachodnich. Studentom z regionu zaoferowaliśmy stypendia w Kolegium Europejskim w Natolinie. Udzieliliśmy też wsparcia finansowego dla Regionalnego Biura Współpracy Młodzieży w wysokości 180 tys. euro, które zostanie wykorzystane na wsparcie młodych ludzi z krajów bałkańskiej szóstki.
Bilans naszego przewodnictwa w procesie berlińskim jest dodatni. W przyszłym roku przewodnictwo obejmą Bułgaria i Macedonia Północna. Współpracujemy z nimi, przekazujemy nasze doświadczenia. Oczekujemy od UE wysłania pozytywnego sygnału politycznego poprzez otwarcie negocjacji akcesyjnych z Albanią i Macedonią Północną. Przywrócenie optymizmu polityce rozszerzenia to cel starań Polski, który, mam nadzieję, osiągniemy podczas marcowej Rady Europejskiej.
Lead i śródtytuły od redakcji
