W listopadzie Krajowa Rada Prokuratorów przekazała projekt Zbioru zasad etyki zawodowej prokuratorów do konsultacji z prokuratorami i asesorami.

Dotychczasowy „Zbiór zasad etyki zawodowej prokuratorów" utracił podstawę obowiązywania w związku z nową ustawą o prokuraturze. Natomiast nowo powstały organ - Krajowa Rada Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym - została zobowiązana do uchwalenia zbioru zasad etyki zawodowej prokuratorów.

Jakie mają być nowe zasady? Jako preambułę zbioru przywołano treść ślubowania prokuratora obejmującego służbę, które powinno stanowić jej podstawowy drogowskaz. Zbiór podzielono na trzy rozdziały. W pierwszym, zatytułowanym „Zasady ogólne", sformułowano m.in. obowiązki prokuratora dotyczące sfery zawodowej i pozazawodowej oraz obowiązujące go zakazy. Zapisano w nim m.in., że „prokurator ma obowiązek unikać zachowań i sytuacji, które mogłyby podważyć zaufanie do jego niezależności, bezstronności i rzetelności zawodowej lub wywoływać wrażenie braku poszanowania dla prawa". W drugim ustalono „Zasady pełnienia służby". Jako pierwsze wskazano, że prokurator wykonuje czynności sumiennie i rzetelnie, podejmując je bez zwłoki i bacząc, aby nie narażać uczestników i państwa na zbędne koszty. Rozdział trzeci poświęcono zasadom poza służbą. W § 22 zapisano m.in., że podejmując polemikę ze stanowiskiem innych osób, prokurator powinien zachować umiar i unikać wypowiedzi je deprecjonujących.

Prokuratorzy dość krytycznie oceniają projekt. Bardziej radykalni mówią wprost, ze jest to knebel na usta. Swoją opinię do projektu przedstawiło Stowarzyszenie Prokuratorów „Lex Super Omnia".

Jak w niej czytamy, zbiór powinien stanowić katalog wymaganych zachowań etycznych określających sposób postępowania i zachowania prokuratorów na rzecz realizacji interesu publicznego. Powinien konkretyzować i uszczegóławiać normy etyki ogólnej do specyfiki danego zawodu, formułować sposoby i możliwości rozwiązywania konfliktów norm moralności powszechnej i norm związanych z wykonywaniem zawodu, a co najważniejsze -formułować ideał dobra, do którego realizacji określona praca zawodowa winna zmierzać. – Nie powinien natomiast kreować nowych norm, mających na celu realizację partykularnych celów kierownictwa prokuratury – podkreśla „Lex Super Omnia".

Stowarzyszenie zwraca uwagę, że w przedstawionym do konsultacji projekcie Zbioru widoczny jest dość swoisty punkt widzenia na kwestię etyki prokuratorskiej, w którym niezwykle wyraziście widoczne jest odstąpienie od poszanowania praw i wolności konstytucyjnych, apolityczności, właściwych relacji w prokuraturze. - Brak jest zapisów podkreślających rangę zasad bezstronności, obiektywizmu, odpowiedzialności, dbałości o rozwój własnych kompetencji czy zwykłej uczciwości. Natomiast dominującymi są rozwiązania nakazujące zachowanie wręcz służebnej postawy w stosunku do organów władzy i ich przedstawicieli, a z drugiej strony rezygnujące z obowiązku dbania o zachowanie praw i wolności obywatelskich – wskazuje stowarzyszenie. - Proponowane regulacje wpisują się w doktrynę charakterystyczną dla ustrojów autorytarnych – podkreśla.

W podsumowaniu opinii wskazano, iż projekt „stanowi odzwierciedlenie wizji prokuratury i pozycji prokuratora, jaką aktualnie prezentuje jej kierownictwo. Dominującymi są bowiem zapisy odzwierciedlające podporządkowanie prokuratorów władzy wykonawczej, czego znamiennym przykładem jest § 2 pkt 5 zbioru nakazujący odnosić się z szacunkiem do organów Rzeczpospolitej Polskiej i jej reprezentantów". - Nikt nie kwestionuje konieczności zachowania odpowiedniej postawy i szacunku wobec innych osób w ramach i nie tylko sprawowania przez prokuratora obowiązków służbowych, ale jest niezrozumiałym i nie może zyskać akceptacji nieostry zapis odnoszący się do szacunku wobec organów władzy i ich reprezentantów. W sposób jaskrawy wpisuje się on w dążenie do zapewnienie szczególnej pozycji przedstawicieli władzy względem prokuratora – czytamy w opinii.

Zdaniem stowarzyszenia z wielką dezaprobatą należy przyjąć także brak w projektowanym Zbiorze regulacji odnoszących się do konieczności zachowania profesjonalizmu, podnoszenia swoich kwalifikacji, współpracy z innymi przedstawicielami wymiaru sprawiedliwości, ze szczególnym uwzględnieniem władzy sądowniczej.

W ocenie stowarzyszenia projektowany Zbiór zasad etyki zawodowej prokuratorów w swej treści nie jest dokumentem kształtującym w aspekcie etycznym wizerunek niezależnego, profesjonalnego i dbającego o demokratyczne standardy państwa praworządnego prokuratora. – W takim kształcie nie może on zyskać pozytywnej oceny, szczególnie w sytuacji, gdy normy Zbioru Zasad Etyki uchwalonego w dniu 19 września 2012 roku przez Krajową Radę Prokuratury nie uległy dezaktualizacji – pisze „Lex Super Omnia".