Statut Rzymski Międzynarodowego Trybunału Karnego
W przedstawionej Ministerstwu Sprawiedliwości opinii dotyczącej projektu Helsińska Fundacja Praw Człowieka zwróciła uwagę na brak empirycznych dowodów wskazujących na konieczność zaostrzenie kar za poszczególne przestępstwa. - Od lat mamy do czynienia w Polsce ze znacznym spadkiem liczby przestępstw. Do tego dochodzą rekordowo wysokie wyniki badań opinii społecznych dotyczące poczucia bezpieczeństwa. Co więcej, systematycznie rośnie średnia długość kary pozbawienia wolności wykonywana w polskim systemie penitencjarnym – wskazuje Marcin Wolny, prawnik HFPC. - Proponowane zmiany spowodują wzrost zaludnienia jednostek penitencjarnych, a także pozwolą na łatwiejsze stosowanie tymczasowego aresztowania. Pociągnie to za sobą znaczne koszty finansowe, jak i społeczne, chociażby konieczność mierzenia się z problemami dotykającymi osoby pozbawione wolności przez długi czas – dodaje Wolny.
Dodatkowo HFPC krytycznie odnosi się do zmian w systemie odpowiedzialności nieletnich. Projekt Ministerstwa znacząco poszerza możliwość pociągnięcia nieletniego do odpowiedzialności karnej, na tych samych zasad co osobę dorosłą. Zdaniem HFPC, rozwiązania to odbiega od dotychczasowej filozofii, na której oparte było postępowanie w sprawach nieletnich. Dodatkowo stoi w sprzeczności z rekomendacjami Komitetu Praw Dziecka, który od lat zaleca Państwom – Stronom Konwencji o Prawach Dziecka odejście od systemu, w którym obowiązują dwie granice wieku dla odpowiedzialności karnej dzieci.
Ponadto HFPC obszernie odniosła się do pomysłu wprowadzenia kary dożywotniego pozbawienia wolności, bez możliwości warunkowego przedterminowego zwolnienia. Zwróciła uwagę, że tego rodzaju ideę, w stosunku do niektórych sprawców przestępstw, można stosować już na gruncie obowiązującego prawa, nie udzielając tym osobom takiego zwolnienia.
- Na pomysł ten trzeba również patrzeć od strony praktycznej. Odebranie możliwości warunkowego przedterminowego zwolnienia, zabiera Służbie Więziennej jakąkolwiek szansę wpływu na postawę osoby pozbawionej wolności. W skrajnych wypadkach może to odbić się nawet na zagrożeniu dla bezpieczeństwa jednostki penitencjarnej – wskazuje Marcin Wolny. - Nawet Statut Rzymski Międzynarodowego Trybunału Karnego, a więc instytucji powołanej do sądzenia osób oskarżonych o ludobójstwo, zawiera przepisy nakazujące badać zasadność dalszej detencji osoby skazanej po odbyciu przez nią 25 lat – dodaje prawnik HFPC.
Wyższe koszty utrzymania systemu więziennictwa
Swoje uwagi do projektu przedstawił też Rzecznik Praw Obywatelskich. W jego ocenie zakaz orzekania warunkowego zwolnienia wobec osoby powtórnie skazanej na dożywocie jest sprzeczny z celami kary pozbawienia wolności, zawartymi w Kodeksie karnym wykonawczym. Jest to bowiem środek o charakterze eliminacyjnym, pozbawia skazanego nadziei i czyni bezcelowymi dążenie do rehabilitacji społecznej i edukację skazanego.
Ponadto rozwiązanie to jest niezgodne ze standardami międzynarodowymi, w szczególności orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.