Zastępstwo procesowe
Pierwszą ze zmian jest modyfikacja dotycząca udziału w sprawach z tego zakresu profesjonalnych pełnomocników. Mianowicie, powyższa ustawa zmieniła brzmienie art. 87 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postępowania cywilnego („k.p.c") poprzez dodanie, że pełnomocnikiem w sprawach z zakresu własności intelektualnej, obok adwokata i radcy prawnego, może być także rzecznik patentowy. Nadano również nowe brzmienie art. 871 k.p.c. wskazując, że przymus adwokacko-radcowski obowiązujący dotychczas w postępowaniach przed Sadem Najwyższym, ma również zastosowania w sprawach z zakresu własności intelektualnej. Ustawa dodaje także art. 872 k.p.c., wprowadzając tym samym przymus reprezentacji przez profesjonalnego pełnomocnika w sprawach z zakresu własności intelektualnej także w postępowaniu przed sądem I oraz II instancji. Wprowadzono tutaj pewne ograniczenie, mianowicie, przymus ten nie będzie obowiązywał w sprawach, których wartość przedmiotu sporu nie przekracza kwoty 20 000 złotych. Nadto, na wniosek strony lub z urzędu, Sąd może zwolnić stronę z obowiązkowego zastępstwa procesowego, jeżeli okoliczności, w tym stopień zawiłości sprawy, nie uzasadniają obowiązkowego zastępstwa.
Uzasadnieniem powyższych zmian było przekonanie ustawodawcy o tym, że sprawy dotyczące własności intelektualnej są sprawami skomplikowanymi, stąd zasadą winno być występowanie w nich wraz z profesjonalnym pełnomocnikiem.
Postępowanie w sprawach własności intelektualnej
Ustawa wprowadziła do Kodeksu postępowania cywilnego dział IVg pt. „Postępowanie w sprawach własności intelektualnej". W ramach powyższej regulacji za sprawy własności intelektualnej uważa się sprawy o ochronę praw autorskich i pokrewnych, o ochronę praw własności przemysłowej oraz ochronę innych praw na dobrach niematerialnych. Nadto do spraw tych zalicza się sprawy o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji, ochronę dóbr osobistych w zakresie, w jakim dotyczy ona wykorzystania dobra osobistego w celu indywidualizacji, reklamy lub promocji przedsiębiorcy, towarów lub usług oraz ochronę dóbr osobistych w związku z działalnością naukową lub wynalazczą. Sprawy te mogą dotyczyć zarówno naruszenia praw, o których mowa powyżej, jak również zagrożenia tymże naruszeniem.
Sprawy własności intelektualnej należą do właściwości sądów okręgowych, jednakże w sprawach dotyczących programów komputerowych, wzorów użytkowych, topografii układów scalonych, odmian roślin oraz tajemnic przedsiębiorstwa o charakterze technicznym wyłącznie właściwym jest Sąd Okręgowy w Warszawie. W razie wytoczenia powództwa przed sąd niewłaściwy, sąd ten przekaże sprawę do sądu okręgowego. Ustawa zastrzega jednak, że w razie uznania przez sąd okręgowy swojej niewłaściwości, sąd ten nie jest związany postanowieniem o przekazaniu i może sprawę ponownie przekazać. Postanowienie w tym zakresie winno zapaść nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia wpływu przekazanej sprawy. Wówczas sąd, do którego przekazano sprawę, jest związany postanowieniem o przekazaniu wydanym przez sąd właściwy w sprawie własności intelektualnej.
Ustawa przewiduje, że sąd, w razie uznania, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwie, nader utrudnione lub oczywiście niecelowe, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swojej oceny, w oparciu o rozważenie wszystkich okoliczności sprawy.
Zabezpieczenie środka dowodowego
W rozdziale 2 komentowanego działu ustawodawca reguluje zasady związane z zabezpieczaniem środków dowodowych. Zasady te wykazują wiele podobieństw w stosunku do unormowań dotychczas obowiązujących. Z uwagi na powyższe w toku procesu legislacyjnego kwestionowano zasadność wprowadzania tego rozdziału.
W pierwszej kolejności wskazać należy, że przepisy te mają zastosowanie również do osób, w których władaniu znajduje się środek dowodowy, lub które mogą umożliwić jego zabezpieczenie. Zabezpieczenie może nastąpić zarówno przed wszczęciem postępowania jak i w jego toku (aż do zamknięcia rozprawy przed sądem I instancji). Rozpoznanie wniosku w tym zakresie następuje bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie tygodnia od dnia jego wpływu. Wniosek o udzielenie zabezpieczenia wymaga uprawdopodobnienia roszczenia oraz interesu prawnego w zabezpieczeniu. O istnieniu interesu prawnego można mówić w sytuacji, w której brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni przytoczenie lub udowodnienie istotnych faktów, jak również w sytuacji, w której zachodzi ryzyko zniszczenia środka dowodowego lub opóźnienie w jego uzyskaniu może uniemożliwić lub poważnie utrudnić osiągnięcie celu postępowania dowodowego.
Sąd udziela zabezpieczenia w sposób odpowiedni do okoliczności, w szczególności może to polegać na odebraniu towarów, materiałów, narzędzi użytych do produkcji lub dystrybucji, dokumentów, jak również na sporządzeniu szczegółowego opisu tych przedmiotów połączone, w razie konieczności, z pobraniem ich próbek. Wówczas odebrania przedmiotów i sporządzenia protokołu dokonuje komornik, który następnie składa je w sądzie.
W razie udzielenia zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania, sąd wyznaczy termin, w którym należy wnieść pozew pod rygorem upadku zabezpieczenia. Sąd może uzależnić wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu od złożenia przez uprawnionego kaucji na zabezpieczenie roszczeń powstałych w wyniku jego wykonania.
Wyjawienie lub wydanie środka dowodowego
Kolejny rozdział dotyczy wyjawienia lub wydania środka dowodowego. Mianowicie, powód, który uprawdopodobni swoje roszczenie, może żądać, aby pozwany wyjawił lub wydał środek dowodowy, którym dysponuje. Jeżeli pozwany uchyla się od postanowienia sądu nakazującego wyjawienie lub wydanie środka dowodowego lub dopuszcza się jego zniszczenia w celu udaremnienia wyjawienia lub wydania, sąd może uznać za ustalone fakty, które mają zostać stwierdzone przy pomocy tego środka chyba, że pozwany wykaże co innego, lub obciążyć pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania niezależnie od wyniku sprawy.
Wezwanie do udzielenia informacji
Podobnie jak w wypadku zabezpieczenia, wezwanie to może dotyczyć także osób, które informacje te posiadają lub mają dostęp do nich. Uprawniony, który w sposób wiarygodny wykaże okoliczności wskazujące naruszenie, może domagać się ażeby sąd wezwał naruszającego do udzielenia informacji o pochodzeniu i sieciach dystrybucji towarów lub usług. Jeżeli powyższy wniosek zostanie złożony przed wszczęciem postępowania, wytoczenie powództwa w sprawie wino nastąpić nie później niż w terminie miesiąca od dnia wykonania postanowienia o udzieleniu informacji. W razie niedotrzymania powyższego terminu, osobie obowiązanej do udzielenia informacji przysługuje roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej wykonaniem obowiązku informacyjnego. Roszczenia te będą przysługiwać także, jeżeli powództwo zostanie cofnięte, gdy pozew zostanie zwrócony lub oddalony oraz w razie umorzenia postępowania. Roszczenia o naprawienie szkody przysługują także w razie wykorzystania przez uprawnionego udzielonych informacji dla celów innych niż dochodzenie roszczenia. Istotnym jest, że informacje udzielane przez zobowiązanego, są obarczone rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.
Powództwa szczególne
Ustawa dopuszcza możliwość wytoczenia powództwa wzajemnego w sprawach o naruszenie prawa do znaku towarowego lub wzoru przemysłowego, jeżeli obejmuje żądanie unieważnienia lub stwierdzenia wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy lub obejmuje żądanie unieważnienia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego. W razie wytoczenia powództwa wzajemnego sąd orzekający jest związany podstawą prawną unieważnienia lub stwierdzenia wygaśnięcia prawa wskazaną przez powoda wzajemnego. W sytuacji, w której sąd poweźmie informację o toczącym się przed Urzędem Patentowym RP postępowaniu o unieważnienie lub stwierdzenie wygaśnięcia prawa, to zawiesi postępowanie sądowe do czasu prawomocnego zakończenia postępowania przed Urzędem Patentowym RP. W razie stwierdzenia wygaśnięcia lub unieważnienia prawa ostateczną decyzją Urzędu Patentowego, sąd odrzuci pozew wzajemny.
Ustawa przyznaje również prawo wystąpienia z powództwem o ustalenie, że podjęte lub zamierzone przez powoda czynności nie stanowią naruszenia patentu, dodatkowego prawa ochronnego, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji. Interes prawny w powyższej sprawie będzie występował, gdy pozwany uznał za naruszenie czynności, których dotyczy powództwo lub nie potwierdził w wyznaczonym przez powoda terminie (wyznaczonym w formie pisemnej, nie krótszym niż dwa miesiąca od dnia doręczenia), że czynności te nie stanowią naruszenia. Jakie to ma znaczenie w praktyce? Przedsiębiorca chcący wprowadzić na rynek nowe rozwiązanie, a obawiający się, że inny podmiot działający na rynku pracuje nad podobnym produktem, będzie mógł wnieść powództwo o ustalenie. Wydane przez Sąd orzeczenie ustalające brak naruszenia, będzie dawało przedsiębiorcy podstawę na przyszłość, dzięki której nie będzie musiał obawiać się, że wprowadzi do obrotu rozwiązanie już istniejące.
Omawiane w niniejszym artykule zagadnienia stanowią novum w polskim sądownictwie. Niemniej jednak należy uznać, że rozwiązania te były konieczne z uwagi na rozproszenie w rozpoznawaniu spraw z zakresu własności intelektualnej. Funkcjonalność wprowadzonych rozwiązań pokaże czas i praktyka orzecznicza, jednakże ich obraz daje nadzieję na profesjonalizm i sprawność w rozstrzyganiu spraw w tej dziedzinie.
- Aneta Frydrych aplikantka radcowska w Lubasz i Wspólnicy - Kancelaria Radców Prawnych sp.k. Kancelaria jest zrzeszona w sieci Kancelarie RP działającej pod patronatem dziennika „Rzeczpospolita".
