Rekompensaty za niepożądane odczyny po szczepieniu a podatki: potrzeba jasnych zasad

Określając zasady odszkodowań za niepożądane odczyny poszczepienne, trzeba zadbać od razu o zwolnienie z podatku.

Aktualizacja: 16.06.2021 10:00 Publikacja: 15.06.2021 18:35

Rekompensaty za niepożądane odczyny po szczepieniu a podatki: potrzeba jasnych zasad

Foto: Fotorzepa, Jakub Czermiński

Państwo, jak może, zachęca Polaków do szczepień przeciwko Covid-19. Według oficjalnych danych liczba wykonanych szczepień to ponad 24 mln, w tym w pełni zaszczepionych jest już prawie 10 mln osób. Jednocześnie trwają prace nad zasadami i uproszczoną ścieżką dochodzenia odszkodowań za niepożądane odczyny poszczepienne (NOP), nazwanych w projekcie świadczeniem kompensacyjnym.

Eksperci są zgodni, że ustawodawca musi zadbać także o jasne zasady zwolnienia z PIT pieniędzy wypłacanych osobom, u których wystąpiły negatywne skutki szczepionek przeciwko Covid-19.

Czytaj też: NOP - szczepienia na COVID-19: rząd zwleka z ustawą o kompensatach za powikłania

Nowe czy stare

– Co do zasady odszkodowania mogą podlegać PIT. Wielu podatników, którzy je otrzymują, nie zapłaci jednak podatku, bo ustawodawca przewidział zwolnienia. Zasady ich stosowania nie zawsze są jednak precyzyjne, co wywołuje wiele sporów z fiskusem. Tymczasem państwo, które zachęca Polaków do szczepienia się na Covid-19, nie powinno zarabiać na osobach dotkniętych NOP. Dlatego powinno od razu zadbać o jasne zasady zwolnienia z PIT – uważa Krzysztof J. Musiał, doradca podatkowy, partner w kancelarii Musiał i Partnerzy.

Pojawia się jednak pytanie, jak to zrobić. A zwłaszcza, czy wystarczające są zwolnienia już obowiązujące w ustawie o PIT, czy powinno pojawić się zupełnie nowe.

Robert Krasnodębski, radca prawny, doradca podatkowy, partner w kancelarii Rymarz Zdort, uważa, że najbezpieczniejszym i optymalnym rozwiązaniem byłoby uzupełnienie katalogu zwolnień w ustawie o PIT nowym przypadkiem.

– Może pojawić się wątpliwość, czy należności wypłacane za NOP w związku ze szczepieniami na Covid-19 mają charakter odszkodowawczy. A to mogłoby wywoływać spory, czy takie wypłaty są objęte zwolnieniami przewidzianymi już w ustawie o PIT – zauważa Robert Krasnodębski.

Podobnego zdania jest Hubert Cichoń, radca prawny, partner zarządzający w kancelarii Enodo Advisors. Przypomina, że zgodnie z obecnym brzmieniem ustawy o PIT zwolnione z opodatkowania jest m.in. otrzymane odszkodowanie lub zadośćuczynienie, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na ich podstawie.

– Gdyby w nowej regulacji dotyczącej świadczeń za NOP zostały zapisane wysokość czy zasady ustalania odszkodowania, powinno to wystarczyć do objęcia ich istniejącym już zwolnieniem. Gdyby jednak w tych przepisach znalazła się jakaś przestrzeń np. do miarkowania czy wręcz swoboda decyzyjna w ich przyznawaniu, to pojawi się ryzyko, że zwolnienie w obecnym kształcie nie zadziała – uważa Hubert Cichoń.

Ratunek dla procentów

Za wprowadzeniem do katalogu zwolnień z PIT nowej, osobnej kategorii przemawia jeszcze jeden argument. Jak przypomina Robert Krasnodębski, w świetle aktualnego orzecznictwa w większości przypadków zwolnieniem przewidzianym dla odszkodowań nie jest obejmowane ewentualne oprocentowanie związane z ich opóźnioną wypłatą.

– To ogromny problem, bo sądy administracyjne uważają, że podatnik, który otrzymał zwolnione odszkodowanie, może nie płacić PIT od odsetek od niego tylko wtedy, gdy z ustawy wprost wynika, że preferencja dotyczy i odszkodowania, i oprocentowania – przypomina Robert Krasnodębski.

Lepsza specjalna ulga

Dlatego w ocenie ekspertów najlepszym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie do ustawy o PIT osobnego zwolnienia dla należności wypłacanych za NOP. Przy czym, jak podkreśla Hubert Cichoń, powinno z niego wyraźnie wynikać, że zwolnienie obejmuje także odsetki.

– W pracach nad regulacjami dotyczącymi świadczeń za NOP po szczepieniach na Covid-19 ustawodawca nie może tracić z pola widzenia aspektów podatkowych. W przeciwnym razie osoby, które źle zareagują na szczepienie, dodatkowo zostaną narażone na problemy z fiskusem – konkluduje Krzysztof J. Musiał.

Ograniczenie preferencji dla odsetek

Podatnicy, którzy otrzymują zwolnione z PIT odszkodowania czy zadośćuczynienia, w wielu przypadkach muszą liczyć się z opodatkowaniem odsetek należnych od ich nieterminowej wypłaty. Orzecznictwo jest dla nich niekorzystne. Przykładowo w wyroku z 2 października 2020 r. NSA uznał, że odsetki wypłacone z powodu opóźnienia zadośćuczynienia i odszkodowania na podstawie art. 481 § 1 k.c. należy zaliczyć do przychodów z innych źródeł, niezależnie od tego, czy główne świadczenie podlegało opodatkowaniu czy zwolnieniu z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT (II FSK 1211/20). W wyroku z 3 lutego 2021 r. NSA przypomniał m.in., że ustawodawca, także w zakresie zwolnienia podatkowego, wyraźnie odróżnia odsetki za opóźnienie od świadczenia pieniężnego, od którego są naliczane. Skoro ustawodawca w art. 21 ust. 1 ustawy o PIT wyraźnie określa, które odsetki od określonych przychodów uznaje za wolne od podatku, to tylko w tych przypadkach można mówić o objęciu świadczeń odsetkowych zwolnieniem (II FSK 2592/18).