Pandemia koronawirusa pochłonęła już co najmniej 800 tys. ludzkich istnień i w dalszym ciągu wpływa na życie społeczności na całym świeci. W Europie dzięki surowym obostrzeniom wprowadzonym od wiosny najgorsze prawdopodobnie jest już za nami. Ale oczywiście musimy zachować czujność.

Nie wolno nam nigdy zapomnieć o wielkim poświęceniu pracowników służby zdrowia na całym kontynencie ani o nauce, jaką wyciągnęliśmy z tego doświadczenia, przede wszystkim o konieczności inwestowania w systemy ochrony zdrowia, które nikogo nie pozostawiają bez pomocy.

Największy spadek PKB od 90 lat

Jednak pandemia to nie tylko wymiar zdrowotny, ale również ekonomiczny – środki podjęte w celu powstrzymania wirusa oznaczały dla wielu rodzin utratę dochodów potrzebnych do życia. Spadek produktu krajowego brutto w 2020 r. osiągnie zapewne skalę niespotykaną od czasów wielkiego kryzysu z 1929 r. Tylko w drugim kwartale PKB Unii Europejskiej obniżył się o 11,7 proc.

Wzrost bezrobocia w UE – z 6,5 proc. w marcu do 7,1 proc. w czerwcu – jest jak dotychczas stosunkowo niewielki. Dane te nie dają co prawda pełnego obrazu, bo statystyki bezrobocia nie pokazują do końca skali gwałtownego spadku liczby godzin pracy czy osób niemogących pracować z powodu izolacji.

Ale i tak widać wyraźnie, że skutki dla europejskich pracowników byłyby o wiele gorsze, gdyby nie mechanizmy osłonowe, które stanowią istotny element naszych państw socjalnych i społecznych gospodarek rynkowych. Gwałtowny wzrost bezrobocia w Stanach Zjednoczonych przypomina, że chociaż europejskie rynki pracy są dalekie od doskonałości, to mają jednak swoje zalety.

Przykładem są systemy skróconego czasu pracy, stosowane w wielu krajach UE. Te i podobne programy umożliwiają firmom utrzymanie zatrudnienia w okresach spowolnienia gospodarczego.

Przewidują one inwestowanie w podnoszenie kwalifikacji i przygotowywanie ludzi do nowych możliwości – powinien to być priorytet w krajowych planach odbudowy i zwiększania odporności, które każde państwo członkowskie przygotuje w nadchodzących miesiącach. Bez wątpienia programy te stanowią istotny czynnik ochrony europejskich pracowników przed najgorszymi skutkami recesji.

Ciężar dla sektora finansów publicznych

Takie działania wiążą się jednak ze znacznym obciążeniem finansów publicznych, szczególnie gdy zapotrzebowanie na nie jest na rekordowo wysokim poziomie. Aby umożliwić państwom UE utrzymanie koniecznego poziomu ochrony, w kwietniu tego roku Komisja Europejska zaproponowała utworzenie nowego instrumentu finansowego SURE, który zostanie udostępniony w najbliższych tygodniach.

Pozwoli on pokryć koszty związane bezpośrednio z tworzeniem i rozszerzaniem krajowych systemów skróconego czasu pracy oraz innych podobnych środków wprowadzonych przez państwa członkowskie w reakcji na pandemię, w szczególności dla osób samozatrudnionych.

Komisja Europejska (KE) uzyska wkrótce możliwość pozyskania na rynkach środków na finansowanie instrumentu SURE. Dzięki niezwykle niskim kosztom finansowania zewnętrznego możemy zapewnić państwom członkowskim pożyczki na wyjątkowo korzystnych warunkach. Będą one wstępem do znacznie większych operacji finansowych, które KE przeprowadzi w celu sfinansowania uzgodnionego w lipcu przez przywódców europejskich planu odbudowy UE.

Po dokonaniu oceny złożonych do tej pory wniosków o wsparcie Komisja zaproponowała przekazanie państwom członkowskim wstępnej kwoty 81,4 mld euro w ramach programu SURE, w tym 11,2 mld euro dla Polski. Trwają rozmowy z innymi rządami i w odpowiednim czasie spodziewane są kolejne wnioski.

Rozdysponowano już cztery piąte łącznej kwoty, co dowodzi, że SURE jest instrumentem bardzo potrzebnym, świadcząc zarazem o sile europejskiej solidarności. Działając wspólnie państwa członkowskie UE mogą zmobilizować większe środki finansowe na lepszych warunkach w ochronie źródeł utrzymania obywa-teli na całym kontynencie. W ten sposób Europa służy naszym pracownikom.

Solidarność nie tylko w czasie kryzysu

Dyskusje nad utworzeniem europejskiego systemu reasekuracji bezrobocia trwają już co najmniej dekadę. Fakt, że wniosek dotyczący komisyjnego instrumentu SURE został przyjęty przez ministrów finansów UE w zaledwie kilka tygodni świadczy o tym, że przy dobrej woli politycznej możliwe jest porozumienie w sprawie odważnych rozwiązań.

Instrument SURE to reakcja na niespotykane wcześniej zagrożenie. Należy go również traktować jako pierwszy krok w kierunku stałego europejskiego systemu reasekuracji świadczenia dla bezrobotnych, o który apelowała w zeszłym roku Ursula von der Leyen przed swoim zaprzysiężeniem na stanowisko przewodniczącej KE. Bo nikt nie może pozostać bez pomocy podczas odbudowy naszych gospodarek. Europa powinna okazywać solidarność nie tylko w czasach kryzysu, ale też na co dzień.

Paolo Gentiloni i Nicolas Schmit to członkowie Komisji Europejskiej odpowiedzialni za gospodarkę oraz miejsca pracy i prawa socjalne.

Lead i śródtytuły od redakcji.