Czy gmina może zaciągnąć pożyczkę, gdy jej budżet wykazuje nadwyżkę?

- Gmina zamierza zaciągnąć pożyczkę z wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska (500 tys. zł) na inwestycję: nową ekologiczną oczyszczalnią. Wójt przygotował już projekt uchwały dla rady. Gmina w budżecie ma nadwyżkę - 1,2 mln zł, ale chce wykorzystać te środki na inne cele. Czy izba obrachunkowa może podważyć uchwałę?

Czytaj też:

Jak sfinansować inwestycje samorządowe w niestandardowy sposób

Upoważnienie do zaciągnięcia kredytu przez gminę w odrębnej uchwale jest niedopuszczalne

Skoro w pytaniu mowa o pożyczkach udzielanych przez wojewódzki fundusz ochrony środowiska, to w pierwszej kolejności warto odnieść się do art. 411 ust. 1 pkt 1 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Wynika z niego, że finansowanie działalności, o której mowa w art. 400a ust. 1 oraz art. 410a ust. 4-6, ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i wojewódzkich funduszy odbywa się przez – udzielanie oprocentowanych pożyczek, w tym pożyczek przeznaczonych na zachowanie płynności finansowej przedsięwzięć współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej. Wspomniana wyżej działalność (art. 400a ust. 1) obejmuje szerokie spektrum spraw (katalog jest otwarty) związanych z ochroną środowiska, do którego zaliczono m.in. wspomaganie realizacji zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, służących ochronie środowiska, czy też inne zadania służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju i zgodne z polityką ochrony środowiska. Zatem, niewątpliwie cel gminy - na który ma zostać zaciągnięta pożyczka, wpisuje się w ww. katalog zadań związanych z ochroną środowiska.

Przechodząc do kwestii proceduralnych, a związanych z samą uchwałą w sprawie zaciągnięcia pożyczki, to na uwagę zasługują regulacje art. 18 ust. 2 pkt 9 lit c oraz art. 58 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Z tego pierwszego wynika, że do wyłącznej właściwości rady gminy należy podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących - zaciągania długoterminowych zobowiązań zaliczanych do tytułu dłużnego, o którym mowa w art. 72 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. W owym art. 72 ust. 1 pkt 2 postanowiono zaś, że państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z zaciągniętych kredytów i pożyczek. Zgodnie zaś z art. 58 ww. ustawy, uchwały i zarządzenia organów gminy dotyczące zobowiązań finansowych wskazują źródła, z których zobowiązania te zostaną pokryte. Uchwały rady gminy, o których mowa w ust. 1, zapadają bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady.

Z punktu widzenia zaciągania pożyczek, znaczenie ma również art. 89 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy o finansach publicznych, z którego wynika, że jednostki samorządu terytorialnego mogą zaciągać kredyty i pożyczki oraz emitować papiery wartościowe na finansowanie planowanego deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Natomiast o nadwyżce/deficycie stanowi art. 217 tej ustawy. Tam, w ust. 1 postanowiono, że różnica między dochodami a wydatkami budżetu jednostki samorządu terytorialnego stanowi odpowiednio nadwyżkę budżetu jednostki samorządu terytorialnego albo deficyt budżetu jednostki samorządu terytorialnego, przy czym ów deficyt może zostać pokryty przychodami m.in. w postaci kredytów/pożyczek.

Zatem, z korelacji ww. regulacji ustawy o samorządzie gminnym i ustawy o finansach publicznych wynika jednoznacznie, że istnieją również proceduralne podstawy do podjęcia stosownej uchwały przez organ stanowiący gminy.

Problem jednak leży w konstrukcji samego budżetu gminy. Jak bowiem podano w zapytaniu, w budżecie jest nadwyżka w kwocie 1,2 mln zł. Ta z kolei okoliczność determinuje ocenę prawną niedopuszczalności podjęcia sugerowanej uchwały. W sytuacji bowiem, gdy rada gminy podejmie stosowną uchwałę w tym zakresie przedmiotowym, to w konsekwencji dojdzie do naruszenia wspomnianego wyżej art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych. Oznacza to tym samym, że brak jest możliwości prawnej zaciągnięcia pożyczki, przy założeniu, że budżet gminy wykazuje nadwyżkę. Uchwała byłaby bezprzedmiotowa i nie adekwatna do potrzeb finansowych gminy. Taka uchwała z dużym prawdopodobieństwem zostałaby zakwestionowana przez organ nadzoru, czyli regionalną izbę obrachunkową.

Autor jest radcą prawnym

Podstawa prawna: Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 799 ze zm.)