W przeciwieństwie do członków korpusu służby cywilnej, osoby zatrudnione na podstawie ustawy o pracownikach urzędów państwowych, po uzyskaniu mandatu radnego mogą bez przeszkód łączyć pracę w administracji na dotychczasowych stanowiskach z działalnością w samorządzie. Nie pozostaje to jednak bez wpływu na ich dalszą pracę w urzędzie. Uzyskanie mandatu radnego rady gminy, powiatu lub sejmiku województwa powoduje, bowiem objęcie ich stosunku pracy szczególną ochroną.
Wymagana zgoda
Ta szczególna ochrona polega na tym, że z pracownikiem – radnym nie można rozwiązać stosunku pracy bez uzyskania zgody rady gminy, rady powiatu lub sejmiku województwa. Dotyczy to wszystkich stosunków pracy niezależnie od sposobu ich nawiązania. Zgoda jest, zatem potrzebna niezależnie od tego czy radny wykonuje pracę na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania czy spółdzielczej umowy o pracę.
Potwierdza to uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 24 listopada 1992 r. (I PZP 55/92, OSNCP 1993 nr 7-8, poz. 116), zgodnie, z którym ochrona trwałości stosunku pracy radnego zagwarantowana ustawą o samorządzie terytorialnym obejmuje, wszystkie formy nawiązania stosunku pracy.
Poza zakresem ochrony znajdują się natomiast inne podstawy zatrudnienia radnego takie jak np. umowy cywilnoprawne.
Ważne
Rada gminy (rada powiatu, sejmik województwa) odmówi zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym, jeżeli podstawą rozwiązania tego stosunku są zdarzenia związane z wykonywaniem przez radnego mandatu. Zgoda albo odmowa zgody na rozwiązanie z radnym stosunku pracy powinna być udzielona w drodze uchwały.
Ochrona przed rozwiązaniem stosunku pracy oraz...
Uzależnienie możliwości rozwiązania stosunku pracy od uzyskania zgody organów uchwałodawczych samorządu obejmuje wszystkie przypadki, gdy do takiego rozwiązania dojść ma w drodze jednostronnego oświadczenia woli przez pracodawcę. A zatem zarówno wtedy, gdy chce on rozwiązać z radnym stosunek pracy za wypowiedzeniem jak i bez wypowiedzenia (z winy lub bez winy zatrudnionego).
Zgoda taka nie jest natomiast potrzebna, gdy do rozwiązania stosunku pracy dochodzi z inicjatywy pracownika – radnego, czyli w sytuacji, gdy to on składa oświadczenie woli o wypowiedzeniu stosunku pracy lub rozwiązaniu go bez wypowiedzenia a także wtedy, gdy stosunek ten zostaje rozwiązany za porozumieniem stron. Nie jest ona także wymagana, gdy do rozwiązania stosunku pracy dochodzi na skutek upływu okresu obowiązywania tego stosunku (np. na podstawie umowy o pracę na czas określony) czy też wygasa on z mocy prawa (por. wyrok SN z 19 kwietnia 2001 r., I PKN 369/00).
...wypowiedzeniem zmieniającym
Choć nie wynika to wprost z przepisów ustaw samorządowych >patrz ramka w orzecznictwie oraz w piśmiennictwie panuje zgoda, że zarówno gramatyczna, jak i celowościowa wykładnia tych przepisów przemawiają za uznaniem, że szczególna ochrona trwałości stosunku pracy radnego obejmuje także tych radnych, którym pracodawca zamierza wypowiedzieć warunki pracy i płacy, ponieważ wypowiedzenie zmieniające (art. 42 kodeksu pracy; dalej k.p.) może zawsze prowadzić do definitywnego rozwiązania umownego stosunku pracy. Tak uznał m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 14 lutego 2001 r. (I PKN 250/00, OSNAPiUS 2002 nr 21, poz. 524) zgodnie, z którym bez zgody rady powiatu niedopuszczalna jest zmiana warunków pracy w drodze wypowiedzenia zmieniającego pracownika samorządowego będącego radnym rady powiatu, zatrudnionego zarówno na podstawie umowy o pracę, jak i mianowania.
Do takiego wniosku, zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu (wyrok z 27 września 2007 r. – III SA/Po 605/07), skłaniają też wyniki wykładni systemowej. Zgodnie, bowiem z art. 42 § 1 kodeksu pracy do wypowiedzenia zmieniającego stosuje się odpowiednio przepisy o wypowiedzeniu definitywnym. I przez pryzmat tej normy należy ocenić zakres szczególnej ochrony stosunku pracy radnego. Taki zabieg interpretacyjny byłby wykluczony tylko wówczas, gdyby przepis wyraźnie dopuszczał dokonanie wypowiedzenia zmieniającego. W braku takiej regulacji, odesłanie do przepisów o wypowiedzeniu definitywnym oznacza, że ochrona przed rozwiązaniem stosunku pracy obejmuje też dokonanie przez pracodawcę wypowiedzenia warunków pracy i płacy.
Ponadto, należy wziąć pod uwagę, że zakaz rozwiązania stosunku pracy byłby iluzoryczny, gdyby dopuszczalne było wypowiadanie zmieniające warunki płacy lub pracy. Łatwo sobie wyobrazić sytuację, w której pracodawca dla obejścia zakazu, wypowiadając warunki pracy i płacy, proponuje takie nowe warunki, które są dla pracownika nie do zaakceptowania, skutkiem, czego dochodzi do rozwiązania stosunku pracy wobec ich nieprzyjęcia (por. wyrok SN z 2 września 2003 r., I PK 338/02, OSNP 2004/17/301).
A zatem, zgoda rady gminy (powiatu lub sejmiku województwa) na zmianę warunków zatrudnienia pracownika - radnego nie jest konieczna tylko wtedy, gdy radny pracownik dobrowolnie (np. w drodze porozumienia z pracodawcą) przyjmuje nowe, mniej korzystne warunki pracy lub płacy. Natomiast, gdy istnieje choćby tylko potencjalna możliwość, że pracownik będący radnym nie zaakceptuje zmienionych warunków zatrudnienia lub wynagrodzenia, pracodawca powinien przed dokonaniem wypowiedzenia zmieniającego uzyskać na jego dokonanie zgodę odpowiedniej rady (wyrok SN z 17 września 2007 r. III PK 36/07).
Zwolnienia grupowe dozwolone
Ochrona stosunku pracy radnego zostaje natomiast wyłączona przy wypowiadaniu pracownikom stosunków pracy w ramach zwolnień grupowych na podstawie art. 5 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 1969).
Stosunek pracy radnego nie może być jednak rozwiązany ani zmieniony w uregulowanym w art. 10 ust. 1-4 tej ustawy, czyli w trybie tzw. zwolnienia indywidualnego z przyczyn niedotyczących pracownika. Oznacza to, że w przypadku tego typu zwolnienia pracodawca również ma obowiązek wystąpić do rady gminy z wnioskiem o wyrażenie zgody na rozwiązanie stosunku pracy bądź dokonanie zmiany warunków zatrudnienia radnego (postanowienie SN z 22 marca 2018 r. (I PK 114/17).
Kolejność czynności ma znaczenie
Zgoda na rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem - radnym musi być uprzednia, czyli uzyskana przez pracodawcę przed podjęciem decyzji o rozwiązaniu stosunku pracy z radnym. Potwierdza to wyrok Sądu Najwyższego z 10 czerwca 2013 r. (II PK 304/12, MOPr 2013/11/589), w którym SN uznał, że zgoda rady gminy powinna poprzedzać decyzję pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę i jej rozwiązanie. Zdaniem SN nie można zaakceptować poglądu, że zwrócenie się do rady gminy może nastąpić po dokonanym wypowiedzeniu umowy o pracę, jeżeli nastąpi przed rozwiązaniem stosunku pracy. Przyjęcie takiego stanowiska mogłoby, bowiem doprowadzić do sytuacji złożenia przez pracodawcę wniosku choćby jeden dzień przed rozwiązaniem stosunku pracy, a wyrażenie zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym następowałoby już po dacie rozwiązania stosunku pracy.
Należy jednak podkreślić, że żadne przepisy nie wskazują wprost terminu, w jakim rada powinna ustosunkować się do wniosku pracodawcy o wyrażenie zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym. Stanowi to istotny mankament obowiązujących regulacji prawnych i jak należy się spodziewać nie ułatwia życia pracodawcom >patrz „Rzeczpospolita radzi".
Podstawa prawna: Art. 25 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 994 ze zm.)
Art. 22 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 995 ze zm.)
Art. 27 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 913 ze zm.)
Co mówią przepisy
Art. 25 ustawy o samorządzie gminnym
1. W związku z wykonywaniem mandatu radny korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych.
2. Rozwiązanie z radnym stosunku pracy wymaga uprzedniej zgody rady gminy, której jest członkiem. Rada gminy odmówi zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym, jeżeli podstawą rozwiązania tego stosunku są zdarzenia związane z wykonywaniem przez radnego mandatu.
3. Pracodawca obowiązany jest zwolnić radnego od pracy zawodowej w celu umożliwienia mu brania udziału w pracach organów gminy.
(...)
Art. 22 ustawy o samorządzie powiatowym
1. Pracodawca obowiązany jest zwolnić radnego od pracy zawodowej w celu umożliwienia radnemu brania udziału w pracach organów powiatu.
2. Rozwiązanie z radnym stosunku pracy wymaga uprzedniej zgody rady powiatu, której radny jest członkiem. Rada powiatu odmówi zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym, jeżeli podstawą rozwiązania tego stosunku są zdarzenia związane z wykonywaniem przez radnego mandatu.
Art. 27 ustawy o samorządzie województwa
1. Pracodawca jest obowiązany zwalniać radnego od pracy zawodowej w celu umożliwienia radnemu brania udziału w pracach sejmiku województwa i jego komisji oraz zarządu województwa.
2. Rozwiązanie z radnym stosunku pracy wymaga uprzedniej zgody sejmiku województwa, którego radny jest członkiem. Sejmik województwa odmówi zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym, jeżeli podstawą rozwiązania tego stosunku są zdarzenia związane z wykonywaniem mandatu przez tego radnego.
