Nowelizacja ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym

Upoważnione do reprezentowania Skarbu Państwa organy lub podmioty mogą teraz zlecać określone czynności prawne lub faktyczne ze swojego władztwa dowolnym osobom fizycznym lub prawnym.

Publikacja: 09.04.2019 06:50

Nowelizacja ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym

Foto: 123RF

29 marca weszła w życie duża nowelizacja ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym. Ma ona z jednej strony dostosować przepisy do potrzeb praktyki, które pojawiły się po ponad dwóch latach jej obowiązywania. Z drugiej strony prawodawca dokonał ważnych merytorycznych zmian: rozszerzono zakres stosowania ustawy do spółek handlowych działających zgodnie z prawem obcym, doprecyzowano zasady zbywania państwowych akcji oraz zmieniono regulacje odnoszące się do kwalifikacji członków rad nadzorczych i zarządów takich podmiotów.

Czytaj także: Relacje między administracją rządowa i samorządem terytorialnym a samorządem gospodarczym

Nowe definicje

Zmiany wprowadzone przez ustawę z dn. 21 lutego 2019 r. w ustawie o zasadach zarządzania mieniem państwowym (u.z.z.m.p.) dotyczą także definicji legalnych w niej zawartych. Dwie nowe definicje wprowadzają istotne zmiany. Wprowadzono nową definicję „akcjonariusza", która to ustala nowe znaczenie tej nazwy na potrzeby u.z.z.m.p. Ujęcie to abstrahuje od terminologii przyjętej w kodeksie spółek handlowych i rozszerza jego stosowanie do wspólników spółki z o.o. i spółki europejskiej, oraz spółki prawa obcego. Nowe brzmienie ustawy określa kto może być podmiotem uprawnionym do wykonywania praw z akcji należących do Skarbu Państwa – pełnomocnik rządu, państwowa osoba prawna, organ administracji rządowej lub inna jednostka uprawniona do wykonywania takich praw.

Takie określenie „akcjonariusza" już na etapie prac sejmowych spotkało się z krytyką wyrażoną w opinii Sądu Najwyższego z uwagi na zerwanie z terminologią systemu prawa handlowego. W opinii podnoszono, że taki zabieg sprzeczny jest z zasadami techniki prawodawczej oraz może skutkować problemami interpretacyjnymi w stosowaniu przepisów do spółek obcych, których kapitał nie jest dzielony na akcje. W kwestii spółek prawa obcego dostosowano przepisy u.z.z.m.p. do możliwości uczestniczenia Skarbu Państwa w takich zagranicznych podmiotach.

Do dalszych przepisów wprowadzono m.in. pojęcie „rady dyrektorów" i „członka wykonawczego takiej rady", które to instytucje typowe są dla tzw. monistycznej spółki akcyjnej (nie posiadającej odrębnego zarządu i rady nadzorczej) nieznanej prawu polskiemu a właściwej dla systemów anglosaskich. Zabieg taki ma charakter umożliwienia Skarbowi Państwa uczestnictwa w takich przedsięwzięciach w przyszłości, gdyż zgodnie z wykazem spółek z udziałem Skarbu Państwa (opublikowanym przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów na dzień 8 marca br.) ten uczestniczy tylko w spółkach powstałych na polskich zasadach.

Z kolei nowa definicja podmiotu uprawnionego do wykonywania praw z akcji wskazuje jakiego typu podmiot może wykonywać zadania ale nie czyni tego w sposób zupełny, gdyż cały czas dopuszcza możliwość wykonywania takich praw przez jeszcze inne podmioty niż te wymienione w ustawie. Z krytyką spotkał się także zabieg polegający na możliwości uznania spółki prawa handlowego za państwową osobę prawną przy jednoczesnym wyłączeniu stosowania przepisów ustawy odnoszących się do państwowych osób prawnych do takich spółek.

Zmianie uległy zasady reprezentacji Skarbu Państwa. W poprzednim stanie prawnym kierownicy jednostek wykonujących taką reprezentację mogli udzielać upoważnień w tym zakresie tylko kierownikom jednostek im organizacyjnie podległych (w praktyce minister mógł upoważnić tylko szefa podległej mu agencji). Obecnie takie upoważnione do reprezentowania Skarbu Państwa organy lub podmioty mogą zlecać określone czynności prawne lub faktyczne ze swojego władztwa dowolnym osobom fizycznym lub prawnym. Autorzy projektu (Rada Ministrów) w uzasadnieniu do projektu ustawy nie wskazali przyczyn takiej zmiany ani zakładanych skutków przyjęcia takiego rozwiązania.

Ustawa przyznała premierowi uprawnienie do określania zasad nadzoru właścicielskiego oraz dobrych praktyk w tym zakresie odnoszących się do m.in. kształtowania polityki płacowej członków zarządów i rad nadzorczych państwowych spółek. Takie wytyczne będą miały jednak niewiążący charakter, gdyż nie przewidziano dla nich formy rozporządzenia lub zarządzenia. Premier może ponadto domagać się informacji o wykonywaniu praw z akcji w odniesieniu do takich spółek oraz ich działalności. Natomiast o tym kto będzie wykonywał prawa z akcji w odniesieniu do uczestnictwa w nich państwa będzie określać rozporządzenie premiera.

Nabycie i objęcie akcji

Wprowadzono przepisy określające cele w jakim Skarb Państwa może nabywać lub obejmować akcje. Nabycie jest możliwe o tyle, o ile ma na celu realizację polityki społecznej lub gospodarczej państwa; zwiększenie swojego udziału w kapitale zakładowym spółki, lub podjęcie środków służących ochronie podstawowych interesów bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej zgodnie z zasadami traktatów unijnych. Przy czym cena płacona za takie akcje nie może być wyższa niż rynkowa.

Z kolei objęcie akcji jest dopuszczalne z uwagi na realizację polityki społecznej lub gospodarczej państwa, w tym finansowania nowych inwestycji, lub utrzymania swojego udziału w kapitale zakładowym spółki na dotychczasowym poziomie, w szczególności poprzez wykonanie prawa poboru, oraz ochronę interesów bezpieczeństwa państwa na zasadach przewidzianych traktatami. Przy czym objęcie może nastąpić, jeżeli jest dokonywane na warunkach akceptowalnych dla inwestora prywatnego, chyba że jest ono dokonywane w ramach udzielania dozwolonej pomocy publicznej.

Zbywanie akcji i praw

Zmianie uległy także zasady zbywania akcji lub praw akcji należących do Skarbu Państwa. Utrzymano zasadę, że zbycie takich uprawnień zależy od zgody Rady Ministrów. Doprecyzowano tryb postępowania w sprawie uzyskania takiego zezwolenia. Zainteresowany podmiot musi wystąpić do rządu z wnioskiem, który określa m. in. sposób wyłonienia nabywcy i samego nabywcę, oraz cenę po jakiej ma zostać dokonane zbycie (konieczne jest także wskazanie sposobu dokonania wyceny). Podobnemu trybowi (z uwagi na konieczność uzyskania zgody rządu) poddano zbywanie akcji należących do państwowych osób prawnych. Ustawodawca przewidział z jednej strony szereg wyjątków od konieczności uzyskania zgody na zbycie akcji np. nie wymaga takowej zbycie akcji na rzecz innej państwowej osoby prawnej lub akcji spółki w której udział państwa nie wynosi więcej niż 20 proc. kapitału zakładowego chyba, że ich wartość nominalna jest wyższa niż 10 000 000 złotych.

Bez zgody można zbyć także akcje spółek w likwidacji. Z drugiej strony utrzymano i rozszerzono do 29 katalog spółek (dodano m. in. Pocztę Polską i Polskie Koleje Państwowe), w których akcje należące do Skarbu Państwa nie mogą być zbyte. Jakkolwiek przewidziano pewne wyjątki w tym zakresie, autorzy projektu w uzasadnieniu omawiając te zmiany zwracali uwagę, że mają one charakter porządkowy. Jednakże cały czas nie wskazano na przyczyny objęcia akurat grupy 29 spółek takim szczególnym reżimem prawnym.

Wykonywanie uprawnień

W zakresie kierunków w jakim mają być wykonywane uprawnienia z akcji należących do Skarbu Państwa utrzymano dyrektywę, która zobowiązuje odpowiedni podmiot do dążenia by czynności prawne, takie jak m. in. rozporządzanie aktywami trwałymi należącymi do takich spółek lub zawieranie umów dzierżawy, najmu itp. dotyczących majątku takich spółek na czas dłuższy niż rok, były poddane nadzorowi rad nadzorczych, a nie walnych zgromadzeń takich spółek. Odpowiednie rozwiązania prawne powinny wynikać z uchwał walnych zgromadzeń lub powinny być zawarte w ich statutach. Innym postulatem ustawodawcy jest dążenie do uregulowania w statutach spółek wymagań stawianych członkom zarządów państwowych spółek. Dodatkowo celem prawodawcy jest by zarządy zobowiązane były do sporządzania sprawozdań ze stosowania dobrych praktyk (ustanowionych przez premiera) i przedkładania ich radom nadzorczym (ustawodawca wyraźnie zastrzega, że docelowym organem ma nie być walne zgromadzenie akcjonariuszy).

Dodatkowo rozszerzono wymagania jakie powinny posiadać osoby wskazywane przez Skarb Państwa do zarządów lub rad nadzorczych spółek z udziałem państwowego akcjonariatu. Wprowadzono rozwiązania mające na celu uniemożliwienie bycia członkiem zarządu lub rady nadzorczej przez jedną osobę w kilku spółkach z udziałem Skarbu Państwa. Doprecyzowano sposób przeprowadzania egzaminów dla kandydatów na członków rad nadzorczych takich spółek – od teraz taki egzamin składać się będzie z części pisemnej i ustnej. Przesądzono, że rozwiązania przewidziane ustawą mają zastosowanie tylko do osób powoływanych do zarządu lub rady nadzorczej spółki z rekomendacji Skarbu Państwa lub państwowej osoby prawnej. Co więcej, zobowiązano podmioty wykonujące prawa z państwowych akcji do odwoływania ze sprawowanych funkcji osób niespełniających kryteriów przewidzianych ustawą.

podstawa prawna: Ustawa z 21 lutego 2019 r. o zmianie ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym oraz niektórych innych ustaw. (DzU poz. 492)

podstawa prawna: Ustawa z 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 1182 ze zm.)

29 marca weszła w życie duża nowelizacja ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym. Ma ona z jednej strony dostosować przepisy do potrzeb praktyki, które pojawiły się po ponad dwóch latach jej obowiązywania. Z drugiej strony prawodawca dokonał ważnych merytorycznych zmian: rozszerzono zakres stosowania ustawy do spółek handlowych działających zgodnie z prawem obcym, doprecyzowano zasady zbywania państwowych akcji oraz zmieniono regulacje odnoszące się do kwalifikacji członków rad nadzorczych i zarządów takich podmiotów.

Pozostało 94% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Trybunał: nabyli działkę bez zgody ministra, umowa nieważna
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona