Problem

W toku postępowania administracyjnego strona przedłożyła dokument w języku obcym wraz z tłumaczeniem fragmentów tego dokumentu sporządzonym przez stronę. Czy organ prowadzący postępowanie może uwzględnić taki dokument jako dowód?

Co mówią przepisy

Zgodnie z art. 27 Konstytucji językiem urzędowym w Rzeczypospolitej Polskiej jest język polski. W art. 4 ustawy o języku polskim stwierdzono, że język polski jest językiem urzędowym m.in.: konstytucyjnych organów państwa, organów jednostek samorządu terytorialnego i podległych im instytucji w zakresie, w jakim wykonują zadania publiczne, terenowych organów administracji publicznej i instytucji powołanych do realizacji określonych zadań publicznych. W myśl art. 5 ustawy o języku polskim podmioty wykonujące zadania publiczne na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dokonują wszelkich czynności urzędowych oraz składają oświadczenia woli w języku polskim, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Przepis ten stosuje się odpowiednio do oświadczeń woli, podań i innych pism składanych organom, o których mowa w art. 4 ustawy o języku polskim.

W myśl art. 7 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.) w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności oraz z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli.

Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem (art. 75 § 1 k.p.a.). W art. 77 § 1 k.p.a. przewidziano także, że organ administracji jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy.

podstawa prawna: art. 27 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (DzU z 1997 r. nr 78, poz. 483 ze zm.)

podstawa prawna: art. 4-5 ustawy 7 października 1999 r. o języku polskim (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 43, poz. 224 ze zm.)

podstawa prawna: art. 6-7, art. 75, art. 77 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 23 ze zm.)

podstawa prawna: art. 13 pkt 1 ustawy z 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1222 ze zm.)

Prawnik wyjaśnia

Anna Puszkarska, radca prawny

W orzecznictwie podkreśla się, że obowiązujące przepisy nie wykluczają posłużenia się w postępowaniu administracyjnym dokumentem sporządzonym w języku obcym. Czynność urzędowa organu prowadzącego postępowanie, polegająca na badaniu treści obcojęzycznego dokumentu, wymaga jednak przetłumaczenia tego dokumentu na język polski. Powinno to być urzędowe tłumaczenie, obejmujące całą treść dokumentu.

Czynności urzędowe

Przepisy ustawy o języku polskim nie zawierają definicji czynności urzędowych, których należy dokonywać w języku polskim. W uchwale Trybunału Konstytucyjnego z 14 maja 1997 r. (sygn. W 7/96, OTK z 1997 r. nr 2, poz. 27) wyrażono jednak pogląd, zachowujący aktualność na gruncie obecnego stanu prawnego, że czynności urzędowe to wszelkie czynności organów i instytucji powołanych do realizacji określonych zadań publicznych, związane z realizacją ich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, chyba że z istoty tych czynności wynika konieczność posłużenia się językiem obcym. Pojęcie czynności urzędowych obejmuje również czynności procesowe podejmowane przez organy administracji publicznej. Oznacza to, że czynności procesowe powinny być dokonywane w języku polskim. Organ administracji publicznej jest zobligowany do dokonywania w języku polskim zarówno czynności ustnych, jak i do prowadzenia w tym języku dokumentacji postępowania, co oznacza prawną powinność posługiwania się w postępowaniu administracyjnym przetłumaczonymi dokumentami (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 kwietnia 2012 r., sygn. I GSK 164/11, LEX nr 1218806).

Konieczność tłumaczenia

Konstytucyjna zasada, której odzwierciedleniem są przepisy ustawy o języku polskim, stanowiąca, że językiem urzędowym jest język polski, powoduje, że dokumenty będące zasadniczym dowodem wpływającym na rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej muszą zostać przetłumaczone na język polski, umożliwiając tym samym prawidłową ocenę wyniku badania treści takiego dokumentu (wyrok NSA z 10 października 2008 r., sygn. I GSK 1088/07, LEX nr 495351).

Zgodnie z wyjaśnieniami zawartymi w wyroku NSA z 12 lipca 2016 r. (sygn. II GSK 409/15, LEX nr 2142290), z przepisów ustawy o języku polskim nie można wywodzić zakazu dopuszczenia nie przetłumaczonego dokumentu obcojęzycznego jako dowodu w postępowaniu administracyjnym. Czym innym jest bowiem dopuszczenie obcojęzycznego środka dowodowego (dokumentu, zeznania świadka) jako dowodu w postępowaniu, a czym innym wynikający z ustawy wymóg dokonywania czynności urzędowych przez organ administracji publicznej w języku polskim. Wymóg ten jest realizowany w ten sposób, że czynność urzędowa organu polegająca na badaniu treści obcojęzycznego dokumentu wymaga dokonania tłumaczenia tego dokumentu. W wyroku tym podkreślono, że dokument sporządzony w języku obcym musi być zgodny z prawem. W razie braku tłumaczenia, niezgodność z prawem polega na naruszeniu obowiązku stosowania języka polskiego przy przyjęciu za dowód dokumentu sporządzonego w języku obcym i dokonaniu jego oceny. Nie zmienia to jednak faktu, że dowodem będzie nadal treść dokumentu obcojęzycznego, a nie jego tłumaczenie. Tłumaczenie nie zastępuje bowiem dokumentu sporządzonego w języku obcym, ale służy tylko ustaleniu, jaka jest treść tego dokumentu.

Niezbędne wymagania

W wyroku NSA z 31 maja 2007 r. (sygn. I GSK 1647/06, LEX nr 351293) zwrócono uwagę, że stanowiący dowód w sprawie dokument sporządzony w języku obcym powinien zostać przetłumaczony na język polski nie przez streszczenie jego wybranych fragmentów, ale przez przetłumaczenie całej treści tego dokumentu. W wyroku tym stwierdzono, że tłumaczenia treści dowodów na język polski może dokonać jedynie tłumacz, a obowiązek posługiwania się w postępowaniu językiem polskim istnieje niezależnie od tego, czy organ zażąda, czy nie zażąda od strony urzędowego tłumaczenia. To na organie ciąży bowiem obowiązek zapewnienia, aby całość czynności była dokonywana w języku polskim. W sytuacji, gdy organ nie zażąda od strony urzędowego tłumaczenia dokumentu, jest zobligowany zlecić jego urzędowe tłumaczenie. Również w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 1 września 2004 r. (znak V SA/Wa 181/04, LEX nr 162207) podkreślono, że skoro organ nie zamierzał żądać od strony złożenia przetłumaczonych dokumentów, powinien zlecić tłumaczowi dokonanie ich tłumaczenia, we własnym zakresie.

W wyroku NSA z 12 lipca 2016 r., o którym była mowa powyżej, zwrócono uwagę, że do sporządzenia tłumaczenia dokumentów z języka obcego na język polski uprawniony jest przede wszystkim tłumacz przysięgły (art. 13 pkt 1 ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego). Zasada tłumaczenia przysięgłego dotyczy w szczególności tych przypadków, gdy przedmiotem dowodu jest okoliczność mająca istotne znaczenie dla sprawy. W wyroku tym podkreślono, że dokonywanie ustaleń faktycznych o kluczowym dla sprawy znaczeniu w oparciu o obcojęzyczne i nieprzetłumaczone na język polski materiały stałoby w sprzeczności z przepisami prawa procesowego (art. 6, art. 7, art. 77 k.p.a.).