W różnych przepisach są określone podstawy, dzięki którym obrót nieruchomościami może przebiegać sprawnie. Tym niemniej zasadą pozostaje wciąż tryb przetargowy.
Zgodnie z art. 38 ustawy o gospodarce nieruchomościami, przetarg ogłasza, organizuje i przeprowadza właściwy organ samorządowy albo minister właściwy do spraw Skarbu Państwa. W ogłoszeniu o przetargu trzeba podać m.in. informacje o czasie, miejscu i warunkach przetargu. Ogłoszenie o przetargu musi zostać wywieszone w siedzibie właściwego urzędu. Poza tym informacja o przetargu musi zostać podana do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości i na stronach internetowych urzędu. Przetarg może być w formie: przetargu ustnego nieograniczonego, ustnego ograniczonego, przetargu pisemnego nieograniczonego i pisemnego ograniczonego. Ustawodawca nakazuje uznawać zakończenie przetargu z wynikiem negatywnym, gdy nikt nie przystąpił do przetargu ustnego lub też żaden z uczestników nie zaoferował postąpienia ponad cenę wywoławczą. Może się również zdarzyć, że nie wpłynęła żadna oferta lub żaden z uczestników nie zaoferował ceny wyższej od wywoławczej.
Pierwszy przetarg nie zawsze musi przynieść spodziewany efekt. Może się zdarzyć, że nikt nie zgłosi odpowiedniej oferty. Wówczas, w okresie nie krótszym niż 30 dni, ale nie dłuższym niż 6 miesięcy (licząc od dnia zamknięcia pierwszego przetargu) trzeba przeprowadzić drugi przetarg w ramach którego można obniżyć cenę wywoławczą. Z kolei, jeżeli drugi przetarg zakończy się negatywnie, to nieruchomość (również w okresie nie krótszym niż 30 dni i nie dłuższym niż 6 miesięcy) może zostać zbyta w drodze rokowań. Organ odpowiedzialny za sprzedaż nieruchomości może również zorganizować kolejne przetargi.
Po zakończeniu przetargu jego organizator musi zawiadomić osobę ustaloną jako nabywca nieruchomości o miejscu i terminie zawarcia umowy sprzedaży. Może to zrobić najpóźniej w ciągu 21 dni od dnia rozstrzygnięcia przetargu. Jeśli osoba ustalona jako nabywca nieruchomości nie przystąpi bez usprawiedliwienia do zawarcia umowy w miejscu i terminie podanym w zawiadomieniu organizatora, to może on odstąpić od zawarcia umowy. Wtedy wpłacone przez uczestnika przetargu wadium nie będzie podlegało zwrotowi. Pamiętać też trzeba, że uczestnik przetargu może w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia jego wyniku zaskarżyć przetarg. Przy nieruchomościach państwowych skargę skieruje do wojewody, a przy samorządowych – do organu wykonawczego samorządu.
Wszystkie przedstawione zasady dotyczące organizacji przetargu stosuje się odpowiednio do ustanawiania prawa użytkowania wieczystego. Prawo to bowiem w najszerszym stopniu jest zbliżone do prawa własności i ustawodawca potraktował tryb jego ustanawiania na tych samych zasadach.
Potencjalny nabywca nieruchomości (lub prawa użytkowania wieczystego nieruchomości) musi pamiętać o przedstawionych zasadach przy podejmowaniu decyzji w zakresie tego na jakim etapie i na jakich warunkach chce przystąpić do przetargu.
