Czy Rosja zrehabilituje ofiary zbrodni katyńskiej

– Decyzje polityczne już zapadły – zapewnił Aleksandr Aleksiejew, ambasador Rosji w Polsce, podczas konferencji w Warszawie poświęconej możliwości rehabilitacji polskich oficerów rozstrzelanych przez NKWD w Katyniu. – Trwa poszukiwanie formuły prawnej. Kwestia ta jest pod kontrolą najwyższego kierownictwa Rosji.

Wcześniej w wywiadzie dla agencji Interfax Aleksiejew mówił jednak, że „problem Katynia trudno określić jako nierozwiązany”, skoro Duma podjęła w tej sprawie uchwałę (jesienią 2010 r. uznała mord na polskich oficerach za zbrodnię reżimu stalinowskiego, co nie ma konsekwencji prawnych) i trwa odtajnianie akt śledztwa katyńskiego.

– Jesteśmy zadowoleni z kolejnej deklaracji wysokiego rangą urzędnika rządu rosyjskiego. Niemniej czekamy na konkretne kroki prawne, które umożliwią zakończenie procesu rehabilitacji ofiar zbrodni w Katyniu – mówi Marcin Bosacki, rzecznik MSZ.

– Po raz pierwszy reprezentant Rosji oficjalnie mówi o rehabilitacji ofiar zbrodni katyńskiej. To musi oznaczać rehabilitację prawną ze wszystkimi konsekwencjami, a nie jedynie rehabilitację „przez historię” – komentuje dr Ireneusz Kamiński z Instytutu Nauk Prawnych PAN reprezentujący bliskich ofiar zbrodni NKWD przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka. I podkreśla: – Mówimy nie o rehabilitacji każdej z ofiar osobno, lecz o decyzji dotyczącej wszystkich niemal 22 tys. zamordowanych Polaków. Nie chodzi tylko o krewnych osób, które wniosły przeciw Rosji skargę do Strasburga.

Rehabilitacja oznacza w tym wypadku jednoznaczne stwierdzenie, że nie było żadnych legalnych podstaw do sądzenia i skazywania polskich oficerów ani represji wobec nich. Taka decyzja rosyjskich organów mogłaby umożliwić krewnym ofiar ubieganie się o zadośćuczynienie przed sądem. Na razie domagają się w Strasburgu symbolicznego jednego euro.

Prawnicy, którzy przygotowali polską skargę do Trybunału – Ireneusz Kamiński, Bartłomiej Sochański i Roman Nowosielski oraz współpracujący Rosjanie Anna Stawickaja i Roman Karpinskij – już w kwietniu 2010 r. sformułowali „warunki minimum” ewentualnej ugody z Rosją.

W wydrukowanym w „Rz” oświadczeniu napisali, że sprawa katyńska nie musi zakończyć się wyrokiem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Aby jednak tak się stało, władze rosyjskie muszą odtajnić wszystkie akta prowadzonego w latach 1990 – 2004 śledztwa i zrehabilitować ofiary, a także przeprowadzić nowe postępowanie w sprawie zbrodni katyńskiej. Według poprzedniego śledztwa, umorzonego w 2004 r., w Katyniu popełniono tylko pospolitą zbrodnię. Nikt nie został za nią osądzony. Postanowienie o umorzeniu tego postępowania nadal jest tajne.

– Decyzji nie podejmuje ambasador, ale dyplomaci zwykle ważą słowa. Jeśli coś takiego ogłosił, to znaczy, że w Moskwie muszą toczyć się jakieś rozmowy w sprawie rehabilitacji polskich oficerów – ocenia Irina Kobrinskaja, politolog z Rosyjskiej Akademii Nauk.

Olga Czerepowa z rosyjskiego Memoriału dokumentującego zbrodnie sowieckie wskazuje, że poszukiwanie specjalnej formuły dla rehabilitacji polskich oficerów nie jest potrzebne. – Ona istnieje w rosyjskiej ustawie o rehabilitacji ofiar represji politycznych z 1991 r. – mówi.

– Wypowiedź ambasadora uznaję za pozytywny sygnał – twierdzi Witomiła Wołk-Jezierska, córka rozstrzelonego przez NKWD oficera, która w 2009 r. wniosła skargę przeciw Rosji do Trybunału w Strasburgu. – Mam nadzieję, choć to dopiero zapowiedź konkretów, że uda się wreszcie zakończyć sprawę katyńską. Ale czekamy na czyny.

[ramka][srodtytul]Skarga z Australii, Kanady i Ukrainy[/srodtytul]