Zmarł pisarz Sokrat Janowicz

Sokrat Janowicz, zwany Pisarzem Obojga Narodów, tworzący po białorusku i polsku, zmarł w swoim domu w Krynkach. Miał 76 lat.

Publikacja: 18.02.2013 16:30

Monika Kuc, PAP PAP

Był jednym z najciekawszych współczesnych pisarzy, „pomostem pomiędzy literaturą polską i białoruską, filozofem i mędrcem", jak mówi o nim profesor Jan Czykwin, przewodniczący Białoruskiego Stowarzyszenia Literackiego „Białowieża".

Urodził się 4 września 1936 roku w Krynkach. Ukończył filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. Debiutował w 1956 roku jako poeta na łamach białoruskiego miesięcznika „Niwa", a jako prozaik cztery lata później — zbiorem opowiadań, miniatur, opowieści i nowel „Zahony" (polski przekład pt. „Wielkie miasto Białystok" ukazał się w 1973 r.).

Był autorem ponad dwudziestu książek poetyckich i powieści, m.in. „Ściany" (1979), „Samosiej" (1981), „Trzecia pora" (1983), „Miniatures" (1984), „Białoruś, Białoruś" (eseje, 1985), „Terra Incognita: Białoruś" (1993), „Nasze tysiąc lat" (tom rozmów z Jerzym Chmielewskim, 2000), „Ojczystość. Białoruskie ślady i znaki" (zbiór esejów, 2001), „Domowe stulecie" (2008).

Najbliższym mu gatunkiem literackim były liryczne miniatury pisane prozą poetycką, nazwane przez krytyków „sokratkami". Jego utwory tłumaczono na wiele języków, a on sam przełożył na białoruski m.in. Tadeusza Różewicza i Edwarda Redlińskiego.

Był także dziennikarzem wydawanego w Białymstoku białoruskiego tygodnika „Niwa", współzałożycielem Białoruskiego Stowarzyszenia Literackiego „Białowieża", Białoruskiego Zjednoczenia Demokratycznego oraz opiekunem artystycznym białoruskiego zespołu rockowego R. F. Braha.

Od 1994 roku mieszkał w rodzinnych Krynkach, gdzie redagował rocznik „Annus Albaruthenicus" i zapraszał intelektualistów z Europy i Ameryki Północnej zainteresowanych kulturą białoruską i jej związkami z kulturą polską.

Wraz z Leonem Tarasewiczem i Jerzym Chmielewskim założył fundację Villa Sokrates, która organizowała słynne Trialogi Białoruskie, czyli międzynarodowe dyskusje o kulturze i literaturze.

W 2007 roku Sokrat Janowicz przyznał się publicznie do świadomej współpracy z SB. Jak wyjaśniał w wywiadach: „Naiwnie wierzyłem, że walczę o białoruską sprawę". W 2009 roku jego 12-letnią współpracę z SB, a także okoliczności jej zerwania opisali autorzy publikacji IPN. Pisarz zerwał tę współpracę sam w 1970 roku, po czym został wyrzucony z partii i innych organizacji, stracił też pracę. „Niewątpliwie był to dla Sokrata duży ciężar, za który zapłacił ogromną cenę. Ci ludzie przez długi okres niszczyli mu życie. Jeśli to był grzech, dawno za to odpokutował" — komentował dla PAP Jerzy Chmielewski.

W 2005 roku został odznaczony przez ministra kultury Srebrnym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis. Uhonorowano go także Nagrodą im. Andrzeja Drawicza za istotny wkład w upowszechnianiu polskiego dziedzictwa kulturowego oraz kształtowanie partnerskich kontaktów z innymi narodami w duchu tolerancji.