Fakty i mity o opakowaniach z tworzyw

Materiał powstał we współpracy z firmą ALPLA

Czołowe organizacje zdają sobie sprawę z konieczności dbania o środowisko i zapobiegania zmianom klimatycznym. Dowodzą tego wysiłki w tej dziedzinie, podejmowane przez największe globalne koncerny. Coraz więcej ludzi zaczyna także zwracać uwagę na konieczność oszczędzania wody, energii czy segregowania odpadów. I choć pandemia spowolniła zmiany – wymusiła m.in. masowy powrót do przedmiotów jednorazowych, takich jak maseczki czy rękawiczki – to jednak ich nie zatrzymała.

Jednak gdy myślimy o ochronie środowiska, to nie zawsze nasze intuicyjne przekonania znajdują potwierdzenie w wynikach badań naukowych. Przykładem jest chociażby często mylne postrzeganie negatywnego wpływu na środowisko opakowań z tworzyw sztucznych względem innych materiałów, takich jak szkło czy karton. A faktem jest, że opakowania z tworzyw sztucznych w całym cyklu życia produktu często są rozwiązaniem mającym właśnie najmniejszy wpływ na środowisko spośród różnego rodzaju opakowań.

Jak różnego rodzaju opakowania wpływają na klimat

Analizując szczegółowo wpływ butelek PET i butelek szklanych na środowisko, na kolejnych etapach ich życia – od produkcji poprzez transport po użytkowanie – okazuje się, że butelki PET mają w wielu obszarach zdecydowaną przewagę nad opakowaniami szklanymi.

Na przykład ślad węglowy butelek PET często jest mniejszy w porównaniu z innymi opakowaniami wykorzystywanymi do napojów. Co więcej, ślad węglowy bezzwrotnych szklanych butelek jest aż dziesięć razy większy niż butelek PET, które można poddać recyklingowi. Produkcja szkła wymaga bowiem bardzo wysokich temperatur (powyżej 1000 st. C), co dodatkowo wiąże się z zapotrzebowaniem na ogromne ilości energii, a co za tym idzie – z emisją dwutlenku węgla. Również recykling szkła wymaga ogromnej temperatury w porównaniu z recyklingiem tworzyw sztucznych.

Fot./materiały prasowe

Butelka z tworzywa sztucznego ma również taką przewagę, że jest zdecydowanie lżejsza niż szklana, a do jej produkcji wykorzystuje się znacznie mniej materiału. Otóż butelka PET o pojemności 1 litra waży ok. 25 gramów, podczas gdy porównywalna butelka szklana waży ok. 470 gramów jest więc ponad 18 razy cięższa od butelki PET o tej samej pojemności. Ma to niebagatelne znaczenie w kontekście transportu. Dzięki niskiej wadze tworzywa sztucznego, potrzeba o wiele mniej paliwa na przewiezienie takiej samej ilości napojów w butelkach PET niż gdy butelki są szklane. A większe zużycie paliwa to zwiększona emisja CO2, co ma negatywny wpływ na środowisko.

Dla konsumentów nie bez znaczenia jest także odporność butelek PET na uszkodzenia mechaniczne. Na przykład wybierając się w podróż, na spacer czy na plażę, chętniej sięgamy po wodę w lżejszej butelce z tworzywa sztucznego niż cięższej szklanej, która w każdej chwili może się potłuc.

Co najważniejsze, jak podkreślają eksperci, opakowania z tworzyw sztucznych dostępne na rynku mogą w większości być przetworzone i ponownie użyte z korzyścią dla ludzi i środowiska. Dotyczy to zwłaszcza butelek PET do napojów.

Dlaczego więc dokonujemy takich, a nie innych wyborów dotyczących rodzajów opakowań? Bo takie są nasze przeczucia i często powtarzane mity. A to na ich bazie wybieramy rozwiązania... często gorsze dla środowiska.

Cieszy fakt, że wszyscy coraz bardziej zdajemy siebie sprawę z naszego wpływu na środowisko. Rośnie świadomość ekologiczna społeczeństwa i dziś, jak pokazują badania, coraz więcej z nas zdaje sobie sprawę, że odpady są cennym surowcem i prawidłowo posegregowane mogą trafić do recyklingu, dzięki któremu możemy dać im kolejne życie.

Czy opakowania PET wpływają na zdrowie?

W dyskusjach o tworzywach sztucznych pojawiają się argumenty, że opakowania z materiału PET zawierają aldehyd octowy oraz że przenika on do żywności w ilościach, które są szkodliwe dla człowieka.

Fot./materiały prasowe

Fakty są jednak inne. Związek ten – który jest naturalną substancją występującą w wielu procesach biologicznych – w niewielkich ilościach nie ma negatywnego wpływu na organizm ludzki. Można go znaleźć w produktach spożywczych, takich jak owoce, ryby i sery. Bywa wykorzystywany do tworzenia owocowego i aromatycznego smaku przekąsek czy napojów. Występuje także w sokach owocowych (od 0,3 do 50 mg/l) i winie (od 7 do 142 mg/l).

Wpływ na narządy człowieka mogą mieć tylko duże dawki tej substancji, podobnie zresztą jak duże dawki soli czy pieprzu, które spożywane codziennie w nadmiarze wywołałyby negatywne skutki dla naszego zdrowia. Warto podkreślić, że ilość aldehydu octowego uwalnianego w butelce PET jest znacznie poniżej ustawowego progu 6 mg/l.

W procesie produkcji butelek PET nie jest wykorzystywany także Bisfenol A (BPA) oraz plastyfikatory, które zostały rozpoznane jako substancje szkodliwe dla zdrowia człowieka. Opakowania z tworzyw tzw. sztywne (butelki, słoiki i zakrętki) produkowane są głównie z PET, HDPE oraz PP i nie zawierają żadnych szkodliwych substancji.

Głośnym ostatnio tematem stał się mikroplastik. Mimo że poświęca się mu coraz więcej uwagi, nie ma on jeszcze jednoznacznej definicji. Jedna cząstka mikroplastiku może być nawet dziesięć razy mniejsza niż przekrój włosa, więc trudno ją dostrzec gołym okiem w otaczającej nas przestrzeni, powietrzu czy wodzie. W tej chwili nie ma żadnej oficjalnej ustalonej metodologii mierzenia mikroplastików, nie ma też naukowego konsensusu dotyczącego ich rzeczywistego wpływu na zdrowie człowieka.

Przeprowadzone dotąd badania wskazują za to na źródła mikroplastiku w środowisku: ponad połowa pochodzi z opon samochodowych i budownictwa. Kolejnym poważnym źródłem są ubrania z syntetycznych materiałów, z których podczas prania wypłukiwane są cząstki plastiku.

Całościowe podejście

Zapewne każdy z nas zadaje sobie pytania, czy szkło, papier lub metal nie stanowią lepszej alternatywy dla tworzyw sztucznych? Czy opakowania PET wielokrotnego użytku nie są bardziej przyjazne dla środowiska niż tzw. tworzywa jednorazowego użytku?

Żeby stwierdzić stan faktyczny wykonuje się badania wpływu różnych typów opakowań dla danych produktów, w tym także butelek PET, na środowisko. A to, co faktycznie jest ekologiczne, pokazuje całościowa analiza cyklu życia (z ang. Life Cycle Assessment, LCA) produktów od momentu wydobycia surowca, przez produkcję, transport, gospodarowanie odpadami aż po recykling i ponowne wykorzystanie materiału z recyklingu. Wnioski z różnych raportów LCA dotyczących opakowań z tworzyw sztucznych oraz materiałów alternatywnych są bardzo ciekawe.

Otóż okazuje się, że butelki PET wielokrotnego użytku sprawdzają się najlepiej jako opakowanie do napojów. A butelki PET jednorazowego użytku na napoje i mleko mają porównywalny wpływ na środowisko do szklanych butelek wielokrotnego użytku. Dodanie materiału z recyklingu (tzw. rPET) dodatkowo jeszcze ten wpływ zmniejsza. Już w tej chwili wiele butelek PET na rynku zawiera materiał z recyklingu. Wkrótce, zgodnie z dyrektywą unijną, wszystkie opakowania PET do napojów będą musiały taki materiał zawierać. Podobnie jest w przypadku napojów gazowanych.

Fot./materiały prasowe

PET jest wyraźnym zwycięzcą, jeśli chodzi o opakowania do żywności. Lecz w przypadku opakowań na detergenty najlepiej sprawdza się saszetka z PP. Butelki HDPE na detergenty zaś mają mniejszy wpływ na środowisko niż butelki PET.

Jednak końcowy wniosek może być zaskakujący: najmniej ekologicznym opakowaniem pod względem wpływu na środowisko ze wszystkich analizowanych alternatyw jest szklana butelka jednorazowego użytku. Większy od niej wpływ na środowisko ma tylko puszka metalowa na żywność.

Fakty i mity

Mit: Jedzenie, takie jak owoce i warzywa, jest często niepotrzebnie dodatkowo pakowane.

Fakt: Mięso, warzywa i owoce mogą zachować świeżość nawet do dziesięciu dni dłużej w opakowaniu plastikowym niż wówczas, gdy są przechowywane w inny sposób. Na przykład ogórki bez plastikowej osłonki nadają się do spożycia przez kilka dni, a te zabezpieczone folią są przydatne do spożycia przez prawie trzy tygodnie. Ponadto resztki jedzenia i wyrzucanych artykułów spożywczych w procesie rozkładu przyczyniają się do powstawania ok. 8 proc. wszystkich gazów cieplarnianych wytwarzanych w wyniku działalności człowieka. Metan, uwalniany w procesie rozkładu resztek żywności, jest o wiele groźniejszy dla środowiska niż CO2. Tona tego gazu wyemitowanego do atmosfery ma dziesięciokrotnie większe przełożenie na powstawanie efektu cieplarnianego niż taka sama ilość CO2. Plastikowe opakowania zatem nie tylko pomagają zaoszczędzić wiele kilogramów jedzenia, ale także mają wpływ na ograniczenie emisji gazów cieplarnianych z procesów gnilnych.

Mit: Jeśli zastąpimy tworzywa sztuczne opakowaniami szklanymi, metalowymi lub papierowymi, możemy istotnie zmniejszyć emisję CO2.

Fakt: Opakowania z tworzyw sztucznych pomagają osiągnąć cele klimatyczne. Otóż gdyby opakowania z tworzywa sztucznego zastąpić innymi materiałami, masa opakowań byłaby średnio 3,6 razy większa, zużycie energii wzrosłoby 2,2 razy, a emisja gazów cieplarnianych – 2,7 razy.

Mit: Tworzywa sztuczne stanowią największą część wytwarzanych przez nas odpadów.