Odurzeni peyotlem i jazzem

Organizuje festiwal jazzowych sław w Bielsku-Białej, gra z kwintetem, kwartetem, solo dla Wisławy Szymborskiej i jej czytelników, w duecie z Wojciechem Waglewskim, a w ostatnią niedzielę w Fabryce Trzciny z zespołem Andrzeja Smolika.

Tomasz Stańko – mieszkaniec Powiśla, Podkowy Leśnej i Nowego Jorku – wrócił do swego projektu z początku lat 80. „Peyotl – Witkacy” i znowu elektryzuje publiczność. Co mu dodaje skrzydeł? Oryginalne pomysły Smolika i jego młody zespół grający z rockowym nerwem. Ale także niesłabnące zainteresowanie publiczności.

Stańko potrzebuje nowych bodźców i inspiracji. Dlatego kupił mieszkanie w Nowym Jorku. Tam jest bliżej sztuki, która go inspiruje: obrazów van Gogha, wystaw galerii MoMA i Central Parku. Inspiracje są mu potrzebne, bo przygotowuje się do nagrania swej kolejnej płyty dla wytwórni ECM Records. Tym razem z międzynarodowym kwintetem. Może przełomowej? Myślę, że znajdą się na niej echa koncertów ze Smolikiem, bo Stańko jak mało kto potrafi wykorzystać muzycznie każde spotkanie.

Gdy kiedyś spytałem go, co dają mu młodzi muzycy jego kwartetu: Wasilewski, Kurkiewicz i Miśkiewicz, odpowiedział rozbrajająco szczerze: – Jestem jak wampir, wypijam z nich krew! Teraz trębacz ma za plecami rockową gitarę i perkusję, latynoskie instrumenty perkusyjne, funkującą gitarę basową i sekcję instrumentów dętych, a obok Andrzeja Smolika za zestawem archaicznych i nowoczesnych instrumentów klawiszowych sprzężonych z komputerem.

W takim towarzystwie Stańko gra, jakby narodził się na nowo. Posłuchajcie tytułowej kompozycji „Peyotl”. Aż roznosi go energia, tańczy z trąbką, podkręca tempo, a zespół zagrał tak, że zadrżała w posadach stara fabryka. Przypomniał mi się wtedy elektryczny zespół Milesa Davisa.

Dlatego narkotyczne wizje spisane po zażyciu peyotlu przez Witkacego brzmią dziś nawet ciekawiej niż kiedyś, nagrane z eksperymentującym zespołem Stańki Freelectronic. Niezmiennie fascynująca i sugestywna pozostała odtwarzana z taśmy recytacja Marka Walczewskiego. Ale nawet bez niej Stańko i Smolik przykuwają uwagę publiczności oryginalnym brzmieniem. Działa tu prosta zasada kontrastu, przecież reprezentują różne muzyczne światy, dzielą ich pokolenia. Co godne podkreślenia, w Fabryce Trzciny słuchała ich przede wszystkim młoda publiczność, ta bardziej wyrobiona, ceniąca różnorodność w muzyce.

Stańko i Smolik powinni nagrać ten projekt, do czego zresztą zachęcam ich od premierowego występu w Bielsku-Białej.

Choć na początku niedzielnego koncertu w Fabryce Trzciny dopchanie się pod scenę graniczyło z niemożliwością, nie brakło osób, które uciekały spod niej już po kilkunastu minutach. Część zróżnicowanej wiekowo publiczności wyglądała, jakby zupełnie nie spodziewała się tego, co przyszło jej usłyszeć, a pojawiła się dlatego, że wypada. Łudząc się przy tym nadzieją, iż Andrzej Smolik – specjalista od subtelnej elektroniki – zrobi z płyty Tomasza Stańki przyjemne easy listening.

Tyle że Stańko to nie Krzysztof Krawczyk czy Maryla Rodowicz. W tym wypadku Smolik nie był kołem ratunkowym rzucanym wyblakłym nieco gwiazdom. Mógł popłynąć naprawdę daleko, jeszcze dalej niż w wypadku solowych dokonań Kasi Nosowskiej. I okazję tę wykorzystał.

[srodtytul]Marek Dusza[/srodtytul]

Oczywiście, zreinterpretowana w niedzielny wieczór płyta „Witkacy – Peyotl” ma momenty melancholijne, wręcz liryczne. Te, po przyprawieniu ich Smolikiem, z powodzeniem mogłyby się znaleźć na kolejnej części składanki płytowej z miłej, przystępnej serii „Sygnowano Fabryka Trzciny”. Służą one jednak wytchnieniu po tym, co najbardziej fascynujące – po dzikich, pełnych napięcia frazach. Tam, gdzie Stańko szalał, jego młodszy kolega bynajmniej nie dawał odporu. Smolik dał się ponieść psychodelicznej fali, dodając od siebie dziwne brzmienia klawiszy czy intrygujące elektroniczne szumy.