Nie każdą decyzję Temidy można zakwestionować

Postanowieniami rozstrzygane są bardzo różne kwestie. Można je podzielić przynajmniej na:

- wydane w postępowaniu nieprocesowym, orzekające co do istoty sprawy (np. w kwestii zasiedzenia, zniesienia współwłasności, działu spadku), które mają formę postanowień, a które można podważyć, wnosząc od nich apelację (o tym w artykule z 10 sierpnia „[link=http://www.rp.pl/artykul/520027.html]Nie warto zwlekać z podważaniem wyroków sądowych[/link]”);

- postanowienia sądu nierozstrzygające istoty sprawy, w tym:

a) kończące sprawę, np. o umorzeniu postępowania,

b) niekończące sprawy.

Te drugie, dotyczące szeroko rozumianych kwestii formalnych, samej procedury, wydawane są zarówno w procesie, jak i w postępowaniu nieprocesowym.

Podobny charakter do postanowień nierozstrzygających istoty sprawy mają zarządzenia przewodniczącego wydziału sądu. Dotyczą takich kwestii, jak np. zwrot pozwu lub innego pisma procesowego z powodu braków formalnych (nieopłacenia pisma, niewskazania wartości przedmiotu sporu lub wartości zaskarżenia w przypadku apelacji czy zażalenia, niedołączenia odpisu pozwu dla strony przeciwnej itd.).

Postanowienia wydawane są także w postępowaniu egzekucyjnym oraz zabezpieczającym (te dwie kategorie tutaj pomijamy).

[srodtytul]Kończące sprawę i inne [/srodtytul]

Sytuacje, w których zażalenie na postanowienia wydane w procesie jest dopuszczalne, wskazano w art. 394 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=FEBF877810A694D887EFA3AF1E7616A4?n=1&id=133093&wid=296180]kodeksu postępowania cywilnego[/link].

Zażalenie przysługuje przede wszystkim na postanowienia sądu I instancji kończące sprawę, tj. trwale zamykające drogę do merytorycznego rozpatrzenia sprawy, np. o umorzeniu postępowania, o odrzuceniu pozwu z powodu braków formalnych, odmowie przywrócenia terminu do wniesienia apelacji.

Poza tym każda strona ma prawo zakwestionować zażaleniem postanowienia, a także zarządzenia przewodniczącego wymienione szczegółowo w 12 punktach art. 394 k.p.c., np. o zwrocie pozwu, odmowie odrzucenia pozwu, odmowie zwolnienia z kosztów sądowych, oddaleniu wniosku o wyłączenie sędziego, odrzuceniu zażalenia, stwierdzeniu prawomocności orzeczenia.

[srodtytul]Doręczenia i uzasadnienia [/srodtytul]

Postanowienia mogą być wydane na posiedzeniu jawnym (rozprawie) albo na posiedzeniu niejawnym. Ogłoszone na posiedzeniu jawnym sąd uzasadnia tylko wtedy, gdy podlegają zaskarżeniu i jeśli przy tym strona wystąpi o uzasadnienie. Na zgłoszenie takiego żądania mamy tylko tydzień. Wówczas sąd obowiązany jest doręczyć je wraz z uzasadnieniem.

Natomiast postanowienia wydawane na posiedzeniu niejawnym sąd co do zasady doręcza z urzędu (z własnej inicjatywy). Jeśli takie postanowienie należy do zaskarżalnych, sąd musi jednocześnie dołączyć jego uzasadnienie. Ponadto, gdy adresat nie ma fachowego pełnomocnika (adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego), sąd obowiązany jest dołączyć pouczenie o terminie i sposobie zaskarżenia.

Stronom nie doręcza się postanowień odnoszących się wyłącznie do innych osób (świadków, biegłych, osób trzecich). Sąd może zmieniać i uchylać własne postanowienia w razie zmiany okoliczności.

Wskazane tu zasady doręczania i uzasadniania stosuje się odpowiednio także do zarządzeń przewodniczącego i referendarza sądowego (art. 362 i 362[sup]1[/sup] k.p.c.).

[srodtytul]Czasem do Sądu Najwyższego [/srodtytul]

Na wniesienie zażalenia niezadowolony z postanowienia lub zarządzenia przewodniczącego ma tylko tydzień. Termin ten liczy się od doręczenia postanowienia. Jeśli strona nie żądała doręczenia postanowienia wydanego na rozprawie, biegnie on od ogłoszenia postanowienia. Zażalenie, tak samo jak apelację, rozpatruje sąd II instancji.

W formie zażalenia można kwestionować także niektóre postanowienia sądu II instancji. Te zażalenia trafiają do

Sądu Najwyższego. Pierwsza ich grupa to postanowienia sądu II instancji odrzucające skargę kasacyjną lub skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, które to sprawy także należą do kompetencji SN.

Poza tym można do SN skarżyć zażaleniem tylko postanowienia sądu II instancji w sprawach, w których przysługuje skarga kasacyjna, kończących postępowanie w sprawie. Wyjątek dotyczy postanowień odrzucających pozew albo umarzających postępowanie, bo te kwestionuje się w skardze kasacyjnej, oraz postanowień wydanych przez sąd II instancji wskutek zażalenia od postanowień sądu I instancji.