Piejko: Wykonywalność orzeczeń sądu polubownego

Niewątpliwie najbardziej wyróżniającą cechą sądownictwa polubownego jest szybkość działania. Każdy przedsiębiorca, który chociaż raz musiał dochodzić swych należności przed sądem powszechnym, wie jak długa i żmudna jest procedura sądowa w sprawach, które niekiedy wydają się być oczywiste. Okres oczekiwania na wyrok zależy od rodzaju i kategorii sprawy i rzadko zdarza się aby rozpoznanie sporu zakończyło się w I instancji wcześniej niż przed upływem jednego roku od wniesienia powództwa.

Procedura postępowania przed sądem polubownym jest znacznie szybsza. Na strony nałożony jest rygor przedłożenia wszystkich dostępnych dowodów już przy pierwszej czynności procesowej, a proces kończy się zazwyczaj już na pierwszej rozprawie. Wyrok sądu polubownego powinien być wydany w możliwie jak najkrótszym terminie od zamknięcia rozprawy, w przypadku naszego Polubownego Sądu Gospodarczego jest to termin 7 dni.

Jedynym ograniczeniem zasady szybkości może być postępowanie w przedmiocie stwierdzenia wykonalności orzeczenia sądu polubownego i nadania klauzuli wykonalności, co niestety należy już do sądu powszechnego.

Sąd polubowny może zapewnić w większym stopniu niż sąd powszechny rozstrzygnięcie sprawy zgodnie z jej specyfiką, a to głównie dlatego, że orzekający w sprawie to zwykle osoby o dużej wiedzy fachowej z dziedziny związanej z rozpoznawaną sprawą, co wpływa na jakość orzeczeń i szybkość postępowania.

Najważniejszą i rzec można najbardziej interesującą z punktu widzenia naszego klienta cechą jest to, że od wyroku sądu polubownego nie służy odwołanie, ale o tym będzie mowa w dalszej części opracowania.

Od wyroku sądu polubownego nie przysługuje odwołanie, tzn. że z chwilą jego doręczenia stronom staje się on prawomocny i nie przysługuje od niego żaden zwykły i nadzwyczajny środek zaskarżenia do sądu powszechnego, poza skargą o uchylenie wyroku sądu polubownego.

Wyrok sądu polubownego jak i ugoda przed nim zawarta mają moc prawną na równi z wyrokiem sądu powszechnego dopiero po stwierdzeniu przez sąd powszechny (właściwy do rozstrzygnięcia danej sprawy) wykonalności tego wyroku czy ugody. Postanowienie o stwierdzeniu wykonalności orzeczenia sądu polubownego wydaje się na posiedzeniu niejawnym. Sąd powszechny nie jest uprawniony do oceny, czy roszczenie istnieje. Może natomiast odmówić wydania postanowienia o stwierdzeniu wykonalności orzeczenia sądu polubownego, jeżeli ze złożonych akt sądu polubownego wynika, że wyrok lub ugoda swoją treścią uchybia praworządności albo zasadom współżycia społecznego. Na postanowienie odmawiające stwierdzenia wykonalności orzeczenia sądu polubownego służy zażalenie.

Mimo wydania postanowienia o stwierdzeniu wykonalności wyroku sądu polubownego może być on uchylony na skutek wniesienia skargi.

Nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi sądu polubownego i ugodzie przed nim zawartej

Po uprawomocnieniu się postanowienia stwierdzającego wykonalność orzeczenia sądu polubownego, wyrok czy ugoda staje się tytułem egzekucyjnym. Jednakże żeby było możliwe wyegzekwowanie wyroku, niezbędne jest uzyskanie klauzuli wykonalności. Podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy, który stanowi tytuł egzekucyjny zapatrzony w klauzulę wykonalności. Wymóg ten nakłada na stronę obowiązek wystąpienia z kolejnym wnioskiem, tym razem o nadanie klauzuli wykonalności. W praktyce jednak przyjęło się, że oba wnioski dotyczące stwierdzenia wykonalności orzeczenia sądu polubownego i o nadanie klauzuli wykonalności składa się łącznie. Na postanowienie w sprawie nadania klauzuli wykonalności przysługuje zażalenie, które nie wstrzymuje jednak wykonania orzeczenia sądu polubownego.

Art. 1214 KPC. Stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody

§ 1. O uznaniu wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej, nienadających się do wykonania w drodze egzekucji, sąd orzeka postanowieniem wydanym na posiedzeniu niejawnym. Na postanowienie sądu służy zażalenie.

§ 2. Sąd stwierdza wykonalność wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej, nadających się do wykonania w drodze egzekucji, nadając im klauzulę wykonalności. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie. Wyrok sądu polubownego lub ugoda przed nim zawarta, których wykonalność została stwierdzona, są tytułami wykonawczymi.

§ 3. Sąd odmawia uznania albo stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej, jeżeli:

1) według przepisów ustawy spór nie może być poddany pod rozstrzygnięcie sądu polubownego;

2) uznanie lub wykonanie wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego).

Sąd powszechny może wydać również postanowienie odmawiające nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi sądu polubownego, czy ugodzie przed nim zawartej. Po uprawomocnieniu się tego postanowienia sprawa powinna być ponownie rozpoznana przez sąd polubowny w tym samym składzie, chyba że zapis utracił swoją moc.

Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego

Skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego wnosi się do sądu powszechnego, który byłby właściwy do rozpoznania sporu, gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny.

Skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego mogą wnieść tylko strony i ich następcy prawni oraz prokurator w terminie miesiąca od dnia doręczenia wyroku na podstawie:

· braku zapisu na sąd polubowny albo nieważności zapisu lub utraty jego mocy,

· pozbawienia strony możności obrony jej praw przed sądem polubownym,

· niezachowania trybu postępowania przed sądem polubownym ustalonego przez strony lub przepisów ustawy, w szczególności przepisów o składzie sądu, głosowaniu, wyłączeniu sędziego i o wyroku,

· gdy rozstrzygnięcie o żądaniach stron jest niezrozumiałe, zawiera sprzeczność albo uchybia praworządności lub zasadom współżycia społecznego w Polskiej Rzeczypospolitej,

· gdy zachodzą przyczyny, które stanowią podstawę skargi o wznowienie postępowania w myśl przepisów kodeksu postępowania cywilnego.

Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego może być też wniesiona co do części wyroku np. gdy wyrok dotyczył również roszczeń nie objętych zapisem.

Skarga może zawierać wniosek o wstrzymanie wykonania wyroku sądu polubownego. Wniosek taki można formułować, jeżeli zostało wydane przez sąd powszechny postanowienie stwierdzające wykonalność wyroku sądu polubownego. Wniosek jest konieczny albowiem wniesienie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie powoduje automatycznie wstrzymania postępowania w sprawie wykonalności wyroku sądu polubownego oraz postępowania o nadanie klauzuli wykonalności.

W przypadku zaistnienia przyczyn, które stanowią podstawę skargi o wznowienie postępowania, skargę wnosi się w terminie miesiąca od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia.

W przypadku gdy podstawą skargi jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji, nie później jednak niż przed upływem 5 lat od daty doręczenia wyroku sądu polubownego skargę wnosi się w terminie trzech miesięcy od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy.