Szczegółowa regulacja dotyczy odczytywania protokołów przez sąd z własnej inicjatywy. Rozwiązanie to jest wzorowane na kwalifikowanych wyjątkach, jakie znamy z prawa do zadania pytania (art. 171 § 2 kodeksu postępowania karnego) czy wprowadzenia i przeprowadzenia dowodu (art. 167 § 1 zd. 3). Co więcej, zostaje ono wbudowane w realizację wyjątkowego uprawnienia do zadania pytania, a nie samodzielnego wprowadzenia dowodu z przesłuchania świadka. Tym razem art. 391 § 1b przewiduje, że w wyjątkowym wypadku, uzasadnionym szczególnymi okolicznościami, jeżeli konkretna kwestia nie może być ustalona w inny sposób, sąd, zadając pytanie, może odczytać protokół w niezbędnym zakresie.
Trzeba dodać, że nowela druga z 15 stycznia 2015 r. wprowadziła wyłom podyktowany ekonomiką postępowania. Stosownie do art. 392 § 1, wolno odczytywać na rozprawie głównej protokoły przesłuchania świadków i oskarżonych, sporządzone w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę, gdy bezpośrednie przeprowadzenie dowodu nie jest niezbędne, a żadna z obecnych stron się temu nie sprzeciwia.
Wyodrębniony zbiór protokołów przekazywany jest do sądu wraz z aktem oskarżenia. Stanowi dla sądu pomoc w dotarciu do autentycznej treści wypowiedzi świadka składanej w postępowaniu przygotowawczym, do której odwołuje się strona przeprowadzająca dowód. Możliwe jest także zaznaczenie zakresu „ujawnienia" względem akt sądowych części protokołu i przeniesienie go w wersji fizycznej do tego zbioru akt.
Takie zmiany mają kilka istotnych skutków. Po pierwsze, realnie zmniejszają zawartość akt sądowych i elementów, które muszą być omówione w uzasadnieniu rozstrzygnięcia. Po drugie, istotnie zmniejszają bezpośredni wpływ postępowania przygotowawczego i zgromadzonych w jego trakcie dowodów na podstawę czynności orzeczniczej w sprawie. Po trzecie, wprowadzają większą superwizję sądu nad eksploatacją źródła dowodowego.
Dla organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze zmiana ta ma fundamentalne znaczenie. Zmniejsza poczucie pewności co do tego, w jaki sposób źródło osobowe okaże się skuteczne w ujawnieniu okoliczności istotnych w sprawie. Zwiększa potrzebę prawidłowego przygotowania się do przesłuchania świadka lub pokrzywdzonego na rozprawie. W końcu w interesie prokuratury leży rychłość terminu rozprawy, a to ze względu na lepszą pamięć świadków.
