Zgodnie z art. 102 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=179014]ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych [/link]zwolnienia takiego może się domagać osoba fizyczna, która złożyła oświadczenie, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku dla utrzymania siebie i rodziny.
Wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych nie podlega żadnym opłatom. Można go złożyć z właściwym pismem procesowym do sądu rozpatrującego sprawę. W tej sytuacji nie opłaca się pozwu, tylko czeka na postanowienie sądu. Wniosek można zgłosić również ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa już się toczy. Sąd, wydając postanowienie, może zwolnić stronę w całości lub w części albo też oddalić wniosek o zwolnienie.
Do wniosku trzeba będzie dołączyć formularz urzędowy. Można go otrzymać w sądzie lub pobrać ze strony internetowej ([link=http://www.ms.gov.pl/]www. ms. gov. pl[/link]) Ministerstwa Sprawiedliwości. Formularz należy rzetelnie i dokładnie wypełnić, wskazując aktualną sytuację rodzinną. Chodzi tu o podanie takich danych jak wszystkie źródła utrzymania rodziny, dochody oraz o posiadanym majątku. Na podstawie uzyskanych informacji sąd podejmie decyzję w sprawie zwolnienia.
Jeżeli na podstawie okoliczności sprawy lub oświadczeń strony sąd poweźmie wątpliwości, jaki istotnie jest stan majątkowy domagającego się zwolnienia, może zarządzić stosowne dochodzenie. Stronie, która uzyskała zwolnienie na podstawie świadomego podania nieprawdziwych okoliczności, zostanie ono cofnięte i będzie ona ukarana grzywną w wysokości do 1000 zł.
Jeśli sąd nie zwolnił strony z obowiązku uiszczenia kosztów, a ona nie zamierza wnieść zażalenia, to powinna w terminie wskazanym przez sąd opłacić pismo z wnioskiem o zwolnienie. Gdy strona tego nie uczyni, sprawa nie będzie mogła się odbyć. Ponadto w razie oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych strona nie może ponownie się go domagać, powołując się na te same okoliczności, które stanowiły uzasadnienie oddalonego wniosku.
