Do obowiązków podmiotów korzystających z dróg publicznych należy m.in. ponoszenie opłat za postój samochodów w strefie płatnego parkowania – art. 13 ust. 1 pkt 1 ustawy o drogach publicznych (dalej u.d.p.). Możliwość ustalenia takiej strefy przez radę gminy (radę miasta) przewidziano w art. 13b u.d.p. Strefę płatnego parkowania ustala się na obszarach, które charakteryzują się znacznym deficytem miejsc postojowych, jeżeli uzasadniają to potrzeby organizacji ruchu, w celu:

- zwiększenia rotacji parkujących samochodów lub

- realizacji lokalnej polityki transportowej, a w szczególności w celu ograniczenia dostępności tego obszaru dla samochodów lub wprowadzenia preferencji dla komunikacji zbiorowej.

Od opłat parkingowych ustawodawca zwolnił m.in.: pojazdy Policji, Inspekcji Transportu Drogowego, zarządów dróg, pojazdy wykorzystywane w ratownictwie lub w przypadku klęski żywiołowej, a także autobusy szkolne przewożące dzieci do szkoły (por. art. 13 ust. 3 i ust. 5–6 u.d.p.).

Tryb postępowania

W myśl art. 13b ust. 3 u.d.p. rada gminy (rada miasta) może ustalić strefę płatnego parkowania na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta), zaopiniowany przez organy zarządzające drogami i ruchem na drogach.

Organy zarządzające drogami określono w art. 19 u.d.p. Zasadą jest, że zarządcą dróg krajowych jest Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad, dróg wojewódzkich – zarząd województwa, powiatowych – zarząd powiatu, a gminnych – wójt. W granicach miast na prawach powiatu zarządcą wszystkich dróg publicznych, z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych, jest prezydent miasta. Zarządca drogi może wykonywać swoje obowiązki przy pomocy jednostki organizacyjnej będącej zarządem drogi, utworzonej odpowiednio przez sejmik województwa, radę powiatu lub radę gminy. W sytuacji, gdy taka jednostka nie została utworzona, zadania zarządu drogi wykonuje zarządca (art. 21 ust. 1 u.d.p.).

Natomiast organy zarządzające ruchem na drogach określono w art. 10 ustawy – Prawo o ruchu drogowym. Zgodnie z tym przepisem zasadą jest, że Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad zarządza ruchem na drogach krajowych, marszałek województwa – na drogach wojewódzkich, a starosta – na drogach powiatowych i gminnych. Prezydent miasta zarządza ruchem na drogach publicznych położonych w miastach na prawach powiatu, z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych.

Przykład:

Burmistrz chce wystąpić do rady miasta z wnioskiem o ustanowienie strefy płatnego parkowania. Najpierw zwrócił się jednak o zaopiniowanie tego wniosku do organów zarządzających drogami i ruchem na drogach. Jak wyjaśniono w rozstrzygnięciu nadzorczym Wojewody Świętokrzyskiego z 4 lutego 2009 r. (znak NK.I-0911/24/09, LEX nr 528020), stanowisko tych organów, wyrażone w formie opinii, może dotyczyć tylko kwestii wskazanych w art. 13b ust. 2 u.d.p. To właśnie wyspecjalizowane organy, zajmujące się zarządzaniem ruchem na drogach publicznych i zarządzaniem drogami publicznymi, powinny mieć największą wiedzę o tym, czy dany obszar charakteryzuje się deficytem miejsc postojowych, czy potrzeby organizacji ruchu uzasadniają wprowadzenie strefy płatnego parkowania i czy takie działanie zwiększy rotację parkujących samochodów lub doprowadzi do realizacji lokalnej polityki transportowej.

Określenie wysokości opłat

Opłatę parkingową pobiera się za postój w strefie płatnego parkowania, w wyznaczonym miejscu, w określone dni robocze, w określonych godzinach lub całodobowo. Wobec braku definicji dni roboczych, powstała wątpliwość, czy opłatę parkingową można pobierać także za postój w soboty. Jak zwrócono uwagę w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 kwietnia 2016 r. (sygn. I OSK 3507/15, LEX nr 2080050), skoro sobota powinna być traktowana na równi z dniami ustawowo wolnymi od pracy w rozumieniu kodeksu postępowania administracyjnego, to należy traktować ją w ten sam sposób (a nie jako dzień roboczy) na gruncie u.d.p.

Ustalając strefę płatnego parkowania, rada gminy:

- określa wysokość opłaty parkingowej, z tym że opłata za pierwszą godzinę postoju nie może przekraczać 3 zł,

- może wprowadzić opłaty abonamentowe lub zryczałtowane oraz zerową stawkę opłaty dla niektórych użytkowników drogi oraz

- określa sposób pobierania opłaty parkingowej.

Stawki opłat parkingowych mogą być zróżnicowane w zależności od miejsca postoju. Przy ustalaniu stawek należy uwzględnić progresywne narastanie opłaty przez pierwsze 3 godziny postoju, przy czym progresja nie może przekraczać powiększenia stawki opłaty o 20 proc. za kolejne godziny w stosunku do stawki za poprzednią godzinę postoju. Obowiązuje także ograniczenie polegające na tym, że stawka opłaty za czwartą godzinę i za kolejne godziny postoju nie może przekraczać stawki opłaty za pierwszą godzinę postoju.

Sformułowanie, że rada gminy może wprowadzać opłaty abonamentowe lub zryczałtowane, oznacza, że może wprowadzać zarówno jedne, jak i drugie opłaty (wyrok NSA z 9 grudnia 2009 r., sygn. I OSK 794/09, LEX nr 582498). Ustawodawca nie określił w u.d.p. kryteriów, jakimi powinna kierować się rada przy doborze podmiotów uprawnionych do korzystania z preferencyjnych zasad ponoszenia opłat parkingowych. Rada może działać w tym zakresie na zasadzie uznaniowości, ale w granicach wyznaczonych przez ustawodawcę co do celu, jakiemu służy wprowadzenie opłat parkingowych (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 1 kwietnia 2011 r., sygn. VII SA/Wa 96/11, LEX nr 1135768).

Jak wyjaśniono w wyroku WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 3 marca 2010 r. (sygn. II SA/Go 41/10, DzU woj. lubus. z 2010 r. nr 45, poz. 673), zwrot: sposób pobierania opłat oznacza określony tryb postępowania pozwalający na osiągnięcie celu, jakim jest uiszczenie przez parkującego należnej opłaty za postój w strefie. Chodzi tu zatem o uregulowanie takich czynności, jak techniczna i organizacyjna metoda uiszczenia opłaty, czy sposób potwierdzenia faktu uiszczenia opłaty, to jest wydanie parkującemu stosownego potwierdzenia.

Przykład:

W uchwale nr XXI/419/2012 Rady Miasta Siedlce z 28 czerwca 2012 r. w sprawie ustalenia strefy płatnego parkowania na terenie miasta Siedlce oraz wysokości stawek opłat za parkowanie i opłaty dodatkowej oraz sposobu ich pobierania oraz wprowadzenia opłaty abonamentowej (DzU woj. mazow. z 2012 r. poz. 5299 ze zm.) zerową stawkę opłaty parkingowej przewidziano m.in. dla honorowych obywateli Siedlec. Zgodnie z tą uchwałą, opłatę parkingową można uiścić m.in. przy użyciu telefonu komórkowego. W takim przypadku potwierdzenie dokonania opłaty zostaje w formie elektronicznej umieszczone na odpowiednim serwerze, który pozwala na elektroniczną identyfikację wniesionej opłaty. Jak zwrócono uwagę w wyroku WSA w Kielcach z 23 sierpnia 2012 r. (sygn. II SA/Ke 178/12, LEX nr 1224016), wprowadzenie systemu płatności mobilnych za parkowanie – jako jednego z kilku alternatywnych sposobów wnoszenia opłat – nie oznacza przekroczenia przez radę delegacji ustawowej.

W myśl art. 13f u.d.p. za nieuiszczenie opłaty parkingowej pobiera się opłatę dodatkową. Rada gminy określa również wysokość tej dodatkowej opłaty i sposób jej pobierania. Wysokość opłaty dodatkowej nie może przekroczyć 50 zł. Opłaty parkingowe i opłatę dodatkową pobiera zarząd drogi, a w razie jego braku zarządca drogi.

Wyznaczanie miejsc postojowych

Rada gminy nie jest natomiast uprawniona do wyznaczenia w strefie płatnego parkowania miejsc na postój. W art. 13b ust. 6 u.d.p. przewidziano, że organ właściwy do zarządzania ruchem na drogach w uzgodnieniu z zarządcą drogi:

- wyznacza w strefie płatnego parkowania miejsca przeznaczone na postój pojazdów, w tym stanowiska przeznaczone na postój pojazdów zaopatrzonych w kartę parkingową oraz

- może wyznaczać w strefie płatnego parkowania zastrzeżone stanowiska postojowe (koperty) w celu korzystania z nich na prawach wyłączności w określonych godzinach lub całodobowo.

Anna Puszkarska, radca prawny

podstawa prawna: art. 13, art. 13b, art. 13f, art. 19, art. 21 ust. 1 ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1440 ze zm.)

podstawa prawna: art. 10 ustawy z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 128 ze zm.)