Krzysztof Głuchowski: W Kielcach wygrał Jacek Jabrzyk

Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego prawem kaduka nie chce uznać wyboru Jacka Jabrzyka na dyrektora kieleckiego Teatru im. Żeromskiego w zorganizowanym przez siebie konkursie. Nie powołał dyrektora w założonym terminie 1 lipca i w teatrze panuje bezkrólewie. Czy coś zapowiadało, że kielecki konkurs wejdzie w fazę prawnego i politycznego skandalu?

Jury konkursowe tworzyło trzech przedstawicieli Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego i po dwóch przedstawicieli Ministerstwa Kultury , stowarzyszeń twórczych oraz związków zawodowych zespołu w teatrze. Mogę jedynie podzielić się punktem widzenia, ale myślę, że zgodnym z częścią członków komisji, czyli Małgorzaty Mostek-Łączyńskiej i swoim własnym, przedstawicieli związków zawodowych zespołu – Dagny Dywickiej i Bożeny Mordal, a także Anny Nowickiej, szefowej Stowarzyszenia Artystycznego Teatr Ecce Homo, czyli wszystkich tych, którzy z powodzeniem głosowali na Jacka Jabrzyka. Wydawało nam się, że uczestniczymy w normalnym konkursie. Na początku było miło. Problemy zaczęły się dopiero, gdy organizator, czyli przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego uznali, że nie mają większości w komisji.

To się zdarza. Pikanterii dodaje, że z tego, co wiadomo, kalkulacja początkowa wynikała z „błędu” – jakby to być może urzędnicy nazwali – czyli powołania reprezentantów stowarzyszeń twórczych: Stowarzyszenia Artystycznego Teatr Ecce Homo i Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Kielcach.

Spójrzmy na sprawę normalnie: jeżeli organizator deleguje do komisji urzędników, to zakładam, że realizują oni jego wolę. Jeśli jednak wskazuje przedstawicieli stowarzyszeń twórczych, które w komisji miały dwie przedstawicielki, to powinny one być niezależne od organizatora, eksperckie.

We wszystkich konkursach powołuje się przedstawicieli ogólnopolskich stowarzyszeń aktorskich, reżyserskich, teatralnych, ponieważ są reprezentatywne, merytorycznie przygotowane i niezależne, tymczasem urząd marszałkowski sądził chyba, że wskazując na organizacje lokalne, będzie miał na nie wpływ, choćby w kontekście udzielanych przez siebie dotacji.

Możliwe. Rzecz w tym, że jedno ze stowarzyszeń nie miało profilu tożsamego z działalnością teatru – chodzi o Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Kielcach.

Czytaj więcej

Teatr

„Ziemia obiecana": co powiedzą Kleczewska, Głuchowski i Klata o dzisiejszej sytuacji?

Pokazy Mistrzowskie „Ziemi obiecanej" Mai Kleczewskiej i panel dyskusyjny „Wspólnota? Teatr i twó...

W sprawie zaś drugiego, czyli Stowarzyszenia Artystycznego Teatr Ecce Homo urzędnicy się przeliczyli, ponieważ Anna Nowicka, wdowa po aktorze Janie Nowickim, zajmuje się teatrem, ale już nie mieszka na terenie świętokrzyskiego. Zniknął więc motyw ewentualnego nacisku poprzez przyznanie lub nieprzyznanie dotacji… Poza tym ma własne zdanie.

Co ja mogę powiedzieć? Nas, przedstawicieli Ministerstwa Kultury, pani ministra Hanna Wróblewska nie instruowała, co mamy robić. Nie dostaliśmy żadnych zadań, wytycznych i czuliśmy się całkowicie niezależni w podejmowaniu decyzji konkursowych. Kierowaliśmy się tylko i wyłącznie dobrem teatru oraz rzetelną oceną kandydatów.

Z drugiej strony, czyli ze strony Urzędu Marszałkowskiego chyba tak nie było, stąd pojawiło się cytowane w mediach zwrócenie się jednego z urzędników do członkini komisji po początkowych obradach „Może pójdziemy na kawę?”, co było odbierane jako próbę wpłynięcia na decyzję. Dodajmy, że zaproszenie nie zostało przyjęte.

Nie wiem tego bezpośrednio, bo nie byłem świadkiem, ale wiem od osoby, która była indagowana przez urzędnika, że tak się zdarzyło. Była taka próba – nieskuteczna, jak się okazało. Dodam, że m.in. dlatego, by zapobiec takim sytuacjom, w Radzie do Spraw Instytucji Artystycznych zajmujemy się transparentnością konkursów. Podobnie w Unii Teatrów Polskich. Unia w ogólnopolskim porozumieniu razem ze Związkiem Zawodowym Aktorów Polskich oraz Gildią Polskich Reżyserek i Reżyserów Teatralnych stworzyła pakiet wytycznych do zmiany ustawy, które dotyczą zasad wyboru dyrektorów teatrów. Pierwszą i zasadniczą rzeczą jest całkowita transparentność konkursów i niezależność członków komisji konkursowych.

W Kielcach problemy zaczęły się po ogłoszeniu zwycięstwa Jacka Jabrzyka, który otrzymał większość głosów, prawda?

Tak. Nadmieniam od razu, że był najlepszym i najlepiej przygotowanym kandydatem.

Przypomnijmy, jak ułożyło się głosowanie?

5:4. Pięć głosów otrzymał Jacek Jabrzyk, cztery Leszek Zduń. Adam Sroka – zero.

Cały zespół poparł Jacka Jabrzyka, wychodzi na to, że Maria Salus, przedstawicielka Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Kielcach, głosowała na Leszka Zdunia, zaś Anna Nowicka na Jacka Jabrzyka?

Tak, reprezentantka Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Kielcach, którego profil najmniej odpowiadał kwestiom teatru, głosowała dokładnie tak jak organizator.

Czytaj więcej

Teatr

Czy Urząd Świętokrzyskiego planuje przetarg na teatr w Kielcach?

Przedstawiciel Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego rozmawia z pewną reżyserką (n...

Były przecieki, że zarówno władze Urzędu Marszałkowskiego, jak i władze PiS-u w Świętokrzyskiem rozmawiały lub próbowały zaprosić do konkursu reżyserów i dyrektorów. Leszek Zduń współpracował wcześniej z instytucjami związanymi z urzędem. Ale w takich działaniach nie można dopatrzeć się nic złego.

To się zdarza i nie widzę w tym nic dziwnego. Każdy organizator powinien chcieć mieć jak najlepszych kandydatów w konkursach, to jest jego święte prawo i jego sprawa kogo zaprasza czy też namawia do wzięcia udziału w konkursie. W czasie obrad jeden z kandydatów był jednak bardzo zdziwiony, że poddajemy go takiej samej ocenie jak wszystkich innych kandydatów. Wolałbym nie podawać nazwiska – zaraz okaże się, że łamię przepisy RODO, choć uznawanie, że jest nim ujawnianie programów kandydatów – jeżeli nie podaje się adresu zamieszkania, daty urodzenia – było i jest nadużyciem. A pojawiały się takie głosy wokół konkursu. Uważam, że konkursy powinny być transparentne. Jestem zwolennikiem bardzo dużej jawności, a nawet otwartych posiedzeń komisji, aby każdy mógł na nie przyjść lub obejrzeć transmisję. Nie powinno być żadnej tajemnicy. Przecież wybieramy dyrektora teatru, który przez kilka następnych lat ma być dyrektorem teatru, wydawać publiczne pieniądze i kierować dużym zespołem. O czym my zresztą mówimy? Przecież nazwiska kandydatów od razu podał Urząd Marszałkowski. Wchodzimy nieświadomie w sferę pretekstów do działań mających znamiona łamania prawa w czasie konkursu.

Proszę podać przykład.

Przemysław Tejkowski nie stawił się na posiedzeniu komisji, tylko wysłał list, w którym zażądał unieważnienia konkursu, ponieważ został ujawniony jego program i rzekomo naruszono jego prawa autorskie. Poddaliśmy to dyskusji na samym początku i wszyscy, włącznie z członkami reprezentującymi organizatora, uznaliśmy, że nie będziemy unieważniać konkursu, tylko będziemy procedować dalej. Dopiero po rozstrzygnięciu konkursu organizator na podstawie protestu Przemysława Tejkowskiego i Adama Sroki, który nie uzyskał żadnego punktu, postanowił unieważnić konkurs – nielegalnie moim zdaniem, bo nie było żadnych podstaw. Konkursu nie można unieważnić, jeśli się odbył i został przeprowadzony prawidłowo, a został przeprowadzony prawidłowo.

Wicewojewoda świętokrzyski unieważnił decyzję o unieważnieniu konkursu.

Miał prawo to zrobić, ponieważ istniało domniemanie naruszenia prawa.

Już kilka tygodni temu podaliśmy informację o reżyserce, która prowadziła rozmowy z Urzędem Marszałkowskim i była gotowa do objęcia dyrekcji teatru w Kielcach pomimo prawomocnie rozstrzygniętego konkursu. Teraz Urząd Marszałkowski to potwierdził – chodzi o Annę Wieczur-Bluszcz.

To nazwisko rzeczywiście zostało już ujawnione. Mogę dodać, że przegrała konkursy we Wrocławiu na dyrekcję Teatru Polskiego i w Warszawie – na dyrekcję Teatru Dramatycznego. Miałem okazję uczestniczyć jako juror w konkursie we Wrocławiu na dyrektora Teatru Polskiego i moim zdaniem Anna Wieczur-Bluszcz nie ma kwalifikacji do prowadzenia teatru.

Ministerstwo skierowało sprawę kieleckiego konkursu do Samorządowego Kolegium Odwoławczego. W jakiej sytuacji jest dziś de facto teatr?

Dyrektor powinien zostać powołany 1 lipca, ale Urząd Marszałkowski tego nie zrobił, jednocześnie nie uzyskał zgody ministry Hanny Wróblewskiej na powołanie osoby pełniącej obowiązki dyrektora. Jedynym pełnoprawnym rozwiązaniem jest powołanie Jacka Jabrzyka. Nie ma innego rozwiązania. Mamy wiele domniemanych zaniedbań ze strony Urzędu Marszałkowskiego. Mówię „domniemanych”, ponieważ takie rzeczy rozstrzyga sąd. Z pewnością zwracanie się w ostatniej chwili, tuż przed końcem kadencji, o zgodę ministry na powołanie pełniącego obowiązki dyrektora świadczy o poważnym zaniedbaniu. Dyrektor nie może być powoływany z dnia na dzień, tym bardziej, że nie ma żadnych poważnych powodów typu klęska żywiołowa czy śmierć dyrektora. Wszystko było jasne od wielu miesięcy. I trzeba było po prostu dopełnić formalności. Upór, z jakim Urząd Marszałkowski usiłuje przeforsować swojego kandydata wbrew ustawie, ma względy zdecydowanie pozamerytoryczne.

Co można powiedzieć o politycznym kontekście? Świętokrzyskie to bastion PiS-u, choć Kielce już nie – w wyborach prezydenckich w mieście wygrał Rafał Trzaskowski. Jednak ze Świętokrzyskiego mandat poselski ma Jarosław Kaczyński, zaś regionalna przewodnicząca PiS-u Anna Krupka została wiceprezesem PiS-u.

Nie łączyłbym polityki z prawem, bo jestem legalistą. Mieliśmy też wiele podobnych przypadków z inną opcją polityczną. To jest, moim zdaniem, pokusa każdej władzy, która działa niezgodnie z prawem na zasadzie „Teraz my rządzimy, teraz my decydujemy i koniec”. Ale po co wtedy ustawy, przepisy, konkursy? Jeśli Urząd Marszałkowski miał kandydata, mógł wystąpić do ministry o zgodę na jego powołanie, a nie forsować go wbrew obowiązującym przepisom. Niestety, w tym przypadku wygląda to na klasyczną sprawę polityczną.

Czytaj więcej

Plus Minus

Piotr Zaremba: Wraz Janem Englertem z Teatru Narodowego odchodzi epoka starych mistrzów

Jana Klaty jako dyrektora Teatru Narodowego z góry nie skreślam, choć polityka miała wpływ na odd...