Molier powraca do gry

Dziś w bydgoskim Teatrze Polskim premiera „Skąpca" w reżyserii młodej zdolnej reżyserki Eweliny Marciniak.

– Kiedy pracujemy razem z dramaturgiem Michałem Buszewiczem, lubimy się zderzać z konwencją klasycznego utworu, granego w kostiumie, bo to nas napędza do pracy – mówi „Rz" Ewelina Marciniak. – Poza lekturą sztuki inspirował nas również esej Tadeusza Boya-Żeleńskiego, który pisał, że główna cecha Harpagona, czyli skąpstwo, jest skontrastowane z młodymi ludźmi, którzy są pełni energii do życia.

Reżyserka mówi, że autorzy mają własną perspektywę:

– Naszym zdaniem to młodzi są bardziej zachłanni niż tytułowy bohater: zachłanni na życie, na konsumpcję. To dla nas kluczowy i niezwykle współczesny temat. Skąpiec wcale nie będzie w naszym spektaklu negatywną postacią. Odmienia go miłość. Warto natomiast przejmować się młodymi, bo to bohaterowie pełni smutku. Chcą pożreć życie, a nie mogą się nasycić.

Dzisiejsza zachłanność

Bydgoska premiera będzie pierwszym spotkaniem duetu Michał Buszewicz – Ewelina Marciniak ze scenografką Katarzyną Borkowską.

– Razem stworzyliśmy świat, w którym nie udajemy, że bohaterowie pracują we współczesnej korporacji albo że gramy w barokowych kostiumach – twierdzi Marciniak. – Razem z widzami jesteśmy w teatrze i zastanawiamy się, kim jest Molier dla nas dziś i co jest dla nas dotkliwego w barokowym przepychu, który świetnie współgra z dzisiejszą zachłannością.

Język współczesny, stylizowany

Tekst jest napisany prozą, ale Michał Buszewisz nadał mu również formę jedenastozgłoskowca – języka współczesnego, ale stylizowanego.

Obecny powrót na sceny Moliera, dramatopisarza wymienianego jednym tchem wraz z Szekspirem, nie jest zaskoczeniem, ponieważ portretuje on świat bogacącego się mieszczaństwa, tworzącej się burżuazji.

Molier stworzył bohaterów wpisujących się w ramy dzisiejszego oświeconego kapitalizmu. Ich hierarchii nie buduje dobre urodzenie – tylko drapieżność, talent, aspiracje i marzenie o pieniądzach, które miażdży zasady i uczucia.

Jednym z najważniejszych tematów autora „Skąpca" jest też hipokryzja. Zakłamanie we wszystkich sferach: rodzinie, miłości, religii, władzy. Pokazał to czołowy europejski reżyser Luc Perceval w słynnym spektaklu „Moliere. Eine Passion", zbudowanym z kilku najważniejszych komedii francuskiego dramatopisarza. Perceval przeniósł molierowskie postaci w nasze czasy. Na przykład zakłamanym Świętoszkiem nie był wcale katolicki fanatyk, tylko guru buddyzmu. Wszystko zależy od kontekstu. Jacques Lassalle, reżyserując „Świętoszka" w warszawskim Teatrze Narodowym, zrobił z kolei spektakl, którym mogli się czuć dotknięci wyznawcy ojca Rydzyka.

Walka ze stereotypami

W promowaniu Moliera na naszych scenach najważniejsza jest walka ze stereotypem autora komedyjek. Wielki teatr świata oglądaliśmy w telewizyjnym „Świętoszku" Zygmunta Hübnera z Tadeuszem Łomnickim i w „Don Juanie" Bohdana Korzeniewskiego z Gustawem Holoubkiem.

Andrzej Seweryn, który grał tytułowe role w słynnych inscenizacjach Jacquesa Lasalle'a – Don Juana i Mizantropa na scenie Commedie Francaise tuż przed powrotem do Polski, przypominał, co mówiła Catherine Hiégel, wybitna aktorka Komedii Francuskiej, profesor Szkoły Teatralnej w Paryżu. A twierdziła, że „wszystkie sztuki Moliera są tragediami".

Komediopisarz chciał być tragikiem

– Oczywiście w tym stwierdzeniu kryje się pewna prowokacja – mówił „Rz" Andrzej Seweryn. – Ale faktem jest, że Molier zawsze pragnął pisać tragedie – jak Corneille i Racine. Zaczął zresztą od tragedii „Don Garcia", której duże fragmenty znalazły się w „Mizantropie". Tragiczne było życie pisarza. Siedział w więzieniu, stale miał długi. Dochodziły do tego kłopoty z żoną Madelaine, a po rozwodzie także z drugą żoną, Armandą. Niektórzy funkcjonariusze Kościoła żądali spalenia Moliera na stosie. Istnieją zapiski z epoki, z których wynika, że byle markiz w Wersalu potrafił go serdecznie uścisnąć, wziąć w ramiona, a potem jego twarz przeciągnąć z całą siłą po guzikach ostrych jak noże, zranić. Miał świadomość, że Ludwik XIV manipuluje nim.

Właśnie Andrzej Seweryn stworzył w kierowanym przez siebie Teatrze Polskim kreację Arnolfa w „Szkole żon". Spektakl był pokazywany w Teatrze Telewizji. Dla TVP tę samą komedię Moliera wyreżyserował Jerzy Stuhr, grając główną rolę. Dla artysty była to okazja do pokazania wielkiego teatru.

– Najpierw w gronie moich krakowskich przyjaciół myśleliśmy o tym, by odważyć się na klasykę, bo wszystko wypierają reportaże z historii, słabe aktorstwo i scenariusze – mówił Jerzy Stuhr. – Koledzy uznali, że komedia jest moją siłą i zaczęliśmy szukać tekstu o wielkich namiętnościach. Walka z telewizją o pieniądze na kostiumy, na plener i wnętrza w Pieskowej Skale trwały dwa lata. Projekt wylądował w koszu. Ale kiedy telewizję zaczęto chlastać za to, że nie wypełnia misji – tylko pokazuje łyżwy i Dodę – wyciągnęli scenariusz ze śmietnika i nagle stał się priorytetem.

Rola była wypowiedzią na temat zmieniających się relacji starszego mężczyzny z młodymi kobietami. Aktor wyznał:

– W „Szkole żon" najważniejsze jest pytanie starzejącego się mężczyzny: „To już mnie nie kochasz?". Choć jest też oczywiście problem potwora, który od dziecka wychowuje sobie kochankę i chce ją wykorzystać.

Teatr

Dziś w bydgoskim Teatrze Polskim premiera „Skąpca" w reżyserii młodej zdolnej reżyserki Eweliny Marciniak.

Pozostało 90% artykułu