Brońcie polskości na każdym kroku!

Artykuł pochodzi z archiwum "Rzeczpospolitej"

Z zasady organizacje tworzyła młodzież męska. Jedyną zdekonspirowaną organizacją żeńską była powstała w marcu 1947 r. w Przeworsku Liga Walki Młodych z Komunizmem. W pojedynczych przypadkach młode kobiety wchodziły w skład innych organizacji młodzieżowych. Do wspomnianych organizacji należały przede wszystkim dzieci chłopów i robotników, w tym będące członkami ZMP, harcerstwa czy TPPR.

W statucie Orląt założyciele tej organizacji Stanisław Mandecki i Lesław Popowicz w 1947 r. napisali: „Celem Orląt jest: (a) podtrzymywanie na duchu młodzieży podczas okupacji bolszewickiej; (b) walka o Niepodległą i Chrystusową Polskę". W instrukcji zaś Ruchu Oporu Armii Krajowej z 1948 r. znalazł się między innymi następujący zapis: „Zadaniem tej organizacji jest uwolnienie Polski spod jarzma bolszewickiego".

Niektóre z tych organizacji działały wyjątkowo krótko. Młodzieżowa Armia Podziemna z Przemyśla zaledwie trzy miesiące, od czerwca do sierpnia 1947 r., podobnie jak Armii Bezpieczeństwa Cmolasu, od grudnia 1955 r. do lutego 1956 r. Formalnie nawet i ponad dziesięć lat funkcjonowały Związek Wolnej Młodzieży Polskiej w latach 1944 – 1955 oraz Konspiracyjne Wojsko Polskie w latach 1945 – 1955. Do największych należała Młodzież Wielkiej Polski, która w latach 1944 – 1947 skupiała w swoich szeregach około 170 osób. Kolejne pod względem wielkości były Orlęta liczące 100 członków oraz Związek Wolnej Młodzieży Polskiej, przez który przewinęła się podobna liczba młodzieży. W skład innych organizacji, na przykład Górskiego Ruchu Oporu czy Podziemnej Organizacji Bojowej o Wolność, wchodziło zaledwie po kilku członków. Do średnich pod względem liczebności należały Młodzieżowy Ruch Oporu, Demokratyczna Armia Krajowa i Żołnierze Wolnej Polski, liczące po około 30 osób.

•••

RÓWNOŚĆ, WOLNOŚĆ, BRATERSTWO

Nasz naród musimy odnowić, musimy mu dać nowy chleb powszedni, nowego istnienia. Musimy mu wskazać drogę, którą postępując będzie budował sam siebie, będzie budował swoje osobiste wielkości, oparte na pracy osobistej bez wyzysku drugich. Równość, braterstwo wewnętrzne i zewnętrzne, wolność duchowa, polityczna i gospodarcza będą ideałami nowej ludzkości polskiej. Do tworzenia nowej ery państwowej potęgi narodu polskiego staną wszyscy bez względu na płeć.

Fragment tekstu „Nasze dążenia", zredagowanego przez Eugeniusza Szczepankiewicza, założyciela Demokratycznej Armii Krajowej, 1950 r.

Zjawisko młodzieżowych organizacji konspiracyjnych w omawianym okresie zasadniczo obejmowało całe województwo rzeszowskie. Niewątpliwie jednak na podkreślenie zasługuje młodzieżowe środowisko Przemyśla, na terenie którego działały: Młodzież Wielkiej Polski, Młodzieżowa Armia Podziemna, Generalna Konfederacja Polski Niepodległej, Zastęp Indyjski, Liga Walki z Bolszewizmem oraz Korpusy Polski Ludowej. O pewnej koncentracji organizacji młodzieżowych można również mówić w przypadku północnej części województwa w trójkącie miejscowości: Rudnik, Tarnobrzeg, Stalowa Wola. Na tym terenie działały organizacje: Młodzież Partyjna, Młodzieżowy Ruch Oporu, Orlęta, Młoda Polska, Piast, Związek Wolnej Młodzieży Polskiej i Polskie Dowództwo Podziemne.

•••

ZNAMY WASZE CZYNY

Nie myślcie, że zdołacie uniknąć odpowiedzialności. W Rosji znajdą was specjalne komisje, podobne do tych, które szukały zbrodniarzy hitlerowskich, a ludność sama będzie was wydawać. W Polsce organizacje podziemne zbierają o was informacje, a zresztą zna was i wasze czyny tysiące ludzi przez was skrzywdzonych.

Fragment „Ostrzeżenia" skierowanego do funkcjonariuszy UB i działaczy PZPR, przygotowanego przez członków organizacji Wolność i Sprawiedliwość, 1951 r.

Lektura zaledwie kilku fragmentów tekstów propagandowych, które wyszły spod ręki młodych ludzi w trudnych latach powojennych na Rzeszowszczyźnie, nie jest w stanie oddać stanu ducha przedstawicieli tego środowiska. Ducha – należy dodać – rozdartego i rozgoryczonego traumą wojenną, utraconym dzieciństwem, trudnymi warunkami życiowymi.

•••

HAŃBA I WALKA

Czy się też kochać czy miłować

I znosić hańbę którą nas okryli

Czy też bezmyślnie się całować

Czy walczyć jak przodki walczyli.

Ostatnie wersy wiersza Józefa Zawrotniaka, oskarżonego o założenie organizacji Piast, 1952 r.

Młodzieńczy idealizm i wola życia nie pozwalały tym ludziom wpadać w egzystencjalny pesymizm, ale też godzić się na następującą na ich oczach zmianę systemu wartości. Należy bowiem pamiętać, że celem komunistów była nie tylko gospodarcza przebudowa kraju zgodnie z ideologią socjalizmu, ale także przemiana polskiej duszy.

•••

WEZWANIE

Nadeszła obecnie chwila, kiedy to ukryty wróg pod płaszczykiem sojusznika okazał się czym jest i co zamierza z Wami uczynić. [...] Chyba już nie potrzeba jaśniejszych dowodów na to, że wprowadza się reżim komunistyczny, bolszewicki, jakim są nadmierne podatki dążące do zawładnięcia wszystkim, co prywatne przez reżim komunistyczny, nawoływania do kolektywizacji wsi pod hasłem zwalczania kapitalistów, którymi rzekomo są chłopi, żywiciele wsi i miast naszej Ojczyzny. Wzywa się przeto Was Rodacy. Brońcie polskości na każdym kroku.

Październik 1948 r. Odezwa do chłopów zredagowana przez członków Ruchu Oporu Armii Krajowej Jerzego Mohla i Bronisława Kocura

W większości przypadków działalność młodych ludzi podejmujących walkę z reżimem komunistycznym sprowadzała się do akcji propagandowych, walki o zachowanie kultury i tożsamości narodowej oraz przygotowań do udziału w kolejnej wojnie światowej. Fakt, że młodzież kładła tak duży nacisk na podtrzymanie dziedzictwa narodowego, świadczy o jej realizmie politycznym i świadomości toczącej się w Polsce walki ideologicznej.

•••

SZNUREK I KIJ

Nadszedł kres dyktatury bolszewickiej w Polsce, zaczęła się wolność. Już dość wyzysku przez 11 lat, zrehabilitowanych niewinnych ludzi przez aktywnych pachołków reżimu. Masy pracujące domagają się jak najprędszego zlikwidowania UB i ORMO i wyrzucić kacyków MO, a przyjąć innych. Wypuścić niewinnych więźniów politycznych. Na ciemnych pachołków reżimu przygotować tylko sznurek i kij.

Listopad 1956 r. Tekst odezwy przygotowanej przez członków organizacji Polska Armia Krajowa Kwiat Wolności

Z dzisiejszej perspektywy na szczególną uwagę zasługuje odwaga, z jaką młodzi ludzie głosili, piętnowane wówczas, poglądy dotyczące zasad prawdziwej demokracji, wschodnich granic Polski czy okupacji sowieckiej. W dokumentach programowych kilku organizacji należy zauważyć ponadto teksty, które pozostają nie tylko świadectwem młodzieńczego idealizmu, ale i wizjonerstwa politycznego. Adam Kantor, założyciel działającej w okolicach Dębicy w latach 1948 – 1949 Armii Kresów, w jednej z Odezw pisał:

•••

VII SPRAW

Nasz program to: Polska od morza do morza, to VII spraw polityczno-gospodarczych, które następują: (a) Władzę nad Państwem sprawuje Naród, a nie ościenne mocarstwa; (b) Polskę przyłączyć do Bloku Zachodniego; (c) Sprowadzić Rząd emigracyjny i Wojsko Polskie następnie z obu Rządów wybrać jeden Prawomocny Rząd Najjaśniejszej Rzeczypospolitej Polskiej; (d) Znieść walkę wewnętrzną (klasową); (e) Poprawić byt Robotnikom RP; (f) Znieść państwowe majątki, ziemię dać chłopom; (g) Dążyć do tego by w Warszawie powstał Rząd Europejski Stanów Zjednoczonych.

Wrzesień 1948 r. Odezwa napisana przez Adama Kantora, założyciela organizacji Armia Kresów

Natomiast Jan Szymański, założyciel Konspiracyjnego Wojska Polskiego, w napisanym przez siebie „Manifeście Rewolucji Uniwersalistycznej", wskazywał, że stosunki przyszłych społeczności będzie kształtować idea solidaryzmu. Pisał tam m.in.:

•••

MANIFEST

Rzecz zrozumiała, że bezklasowy ustrój społeczny solidaryzmu przyszłości nie może pojawić się nagle, jakby za dotknięciem czarodziejskiej różdżki. Poprzedzić go musi ustrój uniwersalistyczny, będący procesem likwidacji sprzecznych stosunków wolnościowych i ich pozostałości oraz organizowania na ich miejsce kolejnych elementów niesprzecznych stosunków wolnościowych.