Putin chciał, abyśmy wzięli udział w podziale Ukrainy. Chciał, abyśmy wysłali wojska na Ukrainę. To były sygnały, które nam wysyłał. Wiedzieliśmy, jak oni (Rosjanie – red.) myślą od wielu lat. To była jedna z pierwszych rzeczy, jakie Putin powiedział mojemu premierowi Donaldowi Tuskowi, kiedy odwiedził Moskwę. Oświadczył, że Ukraina jest sztucznym państwem i że Lwów jest polskim miastem i czemu nie mielibyśmy razem rozwiązać tego problemu. Na szczęście Tusk nie odpowiedział. Wiedział, że jest nagrywany".
Tusk pojechał do Moskwy w lutym 2008 r. To była pierwsza wizyta szefa polskiego rządu na Kremlu od siedmiu lat. Premier oświadczył po powrocie: „Sam fakt, iż rozmawiamy, i to bez żadnych uprzedzeń, dobrze rokuje na przyszłość, jeśli chodzi o strategiczną współpracę". I dodał: „Bardzo się cieszę, że Rosjanie bez chwili wahania podjęli gotowość do poważnej rozmowy. Uzgodniliśmy, że w relacjach polsko-rosyjskich musi obowiązywać jedna prawda". Szef rządu nie wspomniał jednak wówczas o rozmowach w sprawie możliwości podziału Ukrainy. Chciał pokazać, że w bardzo szybkim tempie doprowadził do poprawy stosunków z Moskwą po latach napięć w okresie rządu PiS. Już w pierwszym wystąpieniu w Sejmie 23 listopada 2007 r. premier uznał, że „nadszedł czas na dobrą zmianę w stosunkach z Rosją". Zaraz potem Kreml zniósł embargo na polskie produkty spożywcze, a Polska blokadę dla przystąpienia Rosji do OECD. W proces odwilży z Moskwą Sikorski był bezpośrednio zaangażowany: 21 stycznia 2008 r. poleciał do Moskwy, aby przygotować wizytę Tuska kilkanaście dni później.
Przygotowania do wojny na Ukrainie rozpoczęły się już w 2008 r. Intencje Rosji stały się oczywiste na szczycie NATO w Bukareszcie. To wtedy Putin wygłosił swoje niezwykłe przemówienie, w którym stwierdził, że Ukraina jest sztucznym państwem i większość jej ziem historycznie należała do Rosji".
Na szczycie NATO w Bukareszcie w kwietniu 2008 r. przywódcy sojuszu zadeklarowali, że zarówno Gruzja, jak i Ukraina „będą członkami sojuszu". To sprowokowało Putina: „na Ukrainie co trzeci to Rosjanin. Są regiony, gdzie żyje tylko rosyjska ludność jak na przykład na Krymie. Tam 90 proc. to Rosjanie. Mówiąc ogólnie, Ukraina to bardzo skomplikowane państwo. Ukraina w swoim obecnym kształcie została stworzona w czasach radzieckich, otrzymała ziemie od Polski po II wojnie światowej od Czechosłowacji, Rumunii i wciąż nie wszystkie problemy zostały rozwiązane w regionach granicznych z Rosją przy Morzu Czarnym". Taka deklaracja mieściła się w tej samej logice co oferta, jaką zdaniem Sikorskiego Putin miał złożyć Tuskowi dwa miesiące wcześniej. Co więcej, w sierpniu 2008 r. Kreml zajął część Gruzji. Mimo to polityka odprężenia między Warszawą a Moskwą była kontynuowana, a nawet rozwijana. 11 września 2008 r. szef rosyjskiej dyplomacji Siergiej Ławrow złożył rewizytę w polskiej stolicy, gdzie podpisano porozumienie o współpracy obu państw. A niecały rok później sam Putin wziął udział w uroczystościach 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej na Westerplatte. To był znaczący gest ze strony rosyjskiego przywódcy, który do tej pory uważał, że konflikt rozpoczął się dopiero w czerwcu 1941 r. wraz z atakiem III Rzeszy na Związek Radziecki. Równie przełomowe było spotkanie 7 kwietnia 2010 r. Putina z Tuskiem na cmentarzu polskich żołnierzy w Katyniu. Po katastrofie trzy dni później prezydenckiego samolotu, rosyjski premier ponownie spotkał się w tym samym miejscu z Tuskiem. A prezydent Dmitrij Miedwiediew wydał „odezwę do narodu polskiego" i ogłosił w Rosji żałobę narodową. Tusk zaufał także Rosjanom w sprawie śledztwa dotyczącego przyczyn rozbicia samolotu z Lechem Kaczyńskim na pokładzie.
Intencje Putina w sprawie Krymu zaczęły mnie niepokoić w 2011 i 2012 r., kiedy przyjeżdżał na festiwale nacjonalistycznych rosyjskich gangów motorowych. Latem 2013 r. dowiedzieliśmy się, że Rosjanie się zastanawiają, które prowincje opłaciłoby się im przejąć. Wymieniali Zaporoże, Dniepropietrowsk, Odessę, ale przejęcie wyłącznie Donbasu, który teraz jest kontrolowany przez rebeliantów Putina, nie byłoby ich zdaniem dla Rosji opłacalne. W tym czasie już kalkulowali, w jaki sposób przejąć Krym, aby szantażować Wiktora Janukowycza. Wiem z moich rozmów i spotkań z Janukowyczem, że on chciał podpisać układ stowarzyszeniowy. Ale w listopadzie 2013 r. coś się zdarzyło, coś go trafiło. Na podstawie naszych rozmów rozumiem, że to było coś, co Putin mu powiedział w Soczi. Sądzę, że Putin miał jakiś kompromat na Janukowycza: wiemy, że co tydzień, dwa razy w tygodniu wyjeżdżały ciężarówki wywożące gotówkę z ukraińskiego budżetu. I sądzę, że powiedział mu: nie podpisuj układu stowarzyszeniowego, bo inaczej przejmę Krym. To dlatego pękł".
Polska razem ze Szwecją wylansowała w 2008 r. program Partnerstwa Wschodniego, który obejmował byłe republiki ZSRR, w tym Ukrainę i Gruzję. Strategia zakładała m.in. utworzenie pogłębionej strefy wolnego handlu między tymi krajami a UE. W ramach umowy Kijów miał przyjąć unijne normy towarowe, regulacje sanitarne, zasady pomocy państwa. Z tego powodu projekt był sprzeczny z forsowanym od października 2011 r. przez Putina pomysłem utworzenia Unii Eurazjatyckiej z udziałem m.in. Ukrainy. Moskwa sprawę postawiła jednak na ostrzu noża dopiero latem 2013 r. kiedy wprowadziła embargo na część ukraińskich produktów. Na trzy tygodnie przed szczytem Partnerstwa w Wilnie, 28 listopada 2013 r., prezydent Ukrainy Wiktor Janukowycz niespodziewanie odstąpił od podpisania z Unią układu stowarzyszeniowego, co było zupełnym zaskoczeniem zarówno dla Brukseli, jak i dla Warszawy.
