Dramat premiera Imre Nagya poznawany po 50 latach

W Budapeszcie trwa prezentacja nagrań z procesu bohatera antysowieckiej rewolucji 1956 roku

Publikacja: 11.06.2008 04:59

Dramat premiera Imre Nagya poznawany po 50 latach

Foto: AP

Nagrania są odtwarzane w rzeczywistych godzinach błyskawicznego, sfingowanego procesu premiera Imre Nagya, który rozpoczął się 9 czerwca 1958 roku o 9.30 rano i zakończył w niedzielę 15 czerwca o godzinie 18.00 wydaniem wyroku śmierci.

Nagya powieszono w nocy z 15 na 16 czerwca wraz z dwoma innymi politykami: Palem Maleterem i Miklosem Gimesem. Jego ciało z rękami skrępowanymi drutem kolczastym wrzucono do skrzyni twarzą do ziemi, by utrudnić identyfikację, i zakopano na śmietniku z odpadkami pod więziennym murem.

Nagrania magnetofonowe, do 1990 roku ściśle tajne, są sensacją. Wszystkie archiwalne filmy z udziałem Imre Nagya zostały spalone na rozkaz Janosa Kadara – późniejszego przywódcy komunistycznych Węgier. Zniszczono również więzienne zapiski premiera. Komunistyczna propaganda przedstawiała Nagya jako człowieka chwiejnego, tchórzliwego i histerycznego.

Imre Nagy (1896 – 1958) został premierem po wybuchu rewolucji węgierskiej 24 października 1956 roku. Przez dziesięć dni zdołał wynegocjować zawieszenie broni z Moskwą. Rozwiązał osławioną bezpiekę (AVH), przywrócił system wielopartyjny, zaoferował amnestię uczestnikom rewolucji.

Kiedy ambasadorowi ZSRR w Budapeszcie Jurijowi Andropowowi udało się stworzyć nową ekipę Kadara popierającą interwencję wojsk radzieckich, los rządu Nagya został przesądzony. Kiedy zorientował się, że został oszukany, zaapelował o pomoc do państw zachodnich, ogłosił neutralność Węgier i wystąpienie z Układu Warszawskiego. Po interwencji Armii Radzieckiej 4 listopada 1956 roku usiłował schronić się w ambasadzie jugosłowiańskiej, ale podczas przejazdu ulicami Budapesztu 22 listopada został podstępnie aresztowany. Został wywieziony rosyjskim samolotem do Rumunii.

Mimo potężnej presji psychicznej nie ukorzył się przed Sowietami i odmówił uznania rządów Kadara, co z pewnością uratowałoby mu życie. Więziony w celi bez okien, do ostatniej chwili zachował godność. – Napawa mnie wstrętem, że kiedyś rehabilitować mnie będą ci, którzy dziś mnie zabiją – mówił oprawcom.

Dla wielu Węgrów Nagy stał się symbolem oporu antykomunistycznego. Został zrehabilitowany w 1989 r. Jego ciało przeniesiono do anonimowej mogiły na cmentarzu komunalnym.

W filmie „Niepochowany” Marty Meszaros (1994) w jego rolę wcielił się polski aktor Jan Nowicki. Reżyserka filmu stwierdziła, że „Nagy ideowo wyrósł z komunizmu, ale był urodzonym demokratą, który stanął na czele rewolucji antykomunistycznej. Tego samego nurtu, który doszedł do głosu podczas praskiej wiosny i polskiej «Solidarności»”.

Świat
Wojna Rosji z Ukrainą. Dzień 1024
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Świat
Szwajcaria odnowi schrony nuklearne. Już teraz kraj jest wzorem dla innych
Świat
Wojna Rosji z Ukrainą. Dzień 1023
Świat
Wojna Rosji z Ukrainą. Dzień 1022
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Świat
Wojna Rosji z Ukrainą. Dzień 1021